Priče o Gradskoj kući (10) – Najčuvenije obraćanje s balkona

Balkon Gradske kuće, u vremenima bez radija, televizije, interneta i „društvenih mreža“, sa ograničenim uticajem štampe i ne baš zavidnim brojem dovoljno pismenih da bi je čitali, često je bio jedino mesto u varoši i jedini način da se građanstvu saopšte značajne informacije.

Činili su to uglavnom gradski dobošari, koji su čitali razne proglase vlasti na glavnom trgu, ali su vesti o ključnim i krupnim istorijskim događajima i turbulencijama saopštavane od samih aktera – vojskovođa, generala, predsednika, političara…

PORUKA PUKOVNIKA RISTIĆA VOJSCI I NARODU

Završetak Prvog svetskog rata 1918. godine označio je i epohalnu smenu vlasti i smenu država na ovim prostorima, koja je u našem gradu oličena u jednom danu i jednom događaju – obraćanju s balkona Gradske kuće pukovnika Dragutina Ristića, komandanta pešadijske brigade „Gvozdenog puka Knjaz Mihailo“, vojne jedinice koja je oslobodila tadašnji Veliki Bečkerek. Između ostalog, pukovnik Ristić poručio je oslobodilačkoj vojsci i narodu okupljenom ispred zgrade:
„Sad ste, braćo i sestre Bečkerečani i svi prisutni iz celog Banata, pod zaštitom vaše braće – vojske Kralja Petra Prvog. Pod istom zaštitom biće i sve druge narodnosti, koje stotinama godina žive sa vama zajedno, na negdašnjoj oblasti Despota Đurđa Brankovića. Rad građana županije i Velikog Bečkereka, bez razlike narodnosti i vere, koji nije u zloj nameri i smišljeno pripremljen protiv vojske i postojećeg stanja, imaće u punom smislu zaštitu moju i srpskih trupa“.

SPOMEN-PLOČA PUKOVNIKU RISTIĆU

U znak sećanja na taj 17. novembar, ubrzo je na balkonu, ali ne na ogradi, već na fasadi iza, postavljena spomen-ploča sa sledećim natpisom: „U ime srpske vojske je sa ovoga mesta 17. novembra 1918. godine brigadir Dragutin Ristić pukovnik objavio oduševljenom narodu oslobođenje grada Velikog Bečkereka“. Izrađena u čuvenoj ovdašnjoj kamenorezačkoj radnji Tuner (čiji je natpis u donjem desnom uglu), ploča je svedočila upravo o verovatno najznačajnijem obraćanju s tog mesta u istoriji Gradske kuće. Tada se nalazila na autentičnom mestu, najbližem s kog se zaista građanima obratio pukovnik Ristić.

Kasnije je premeštena na samu ogradu, okrenuta ka trgu, zbog čega je ograda delimično bila „poravnata“, da bi, nakon obnove fasade zgrade 2004. godine, ploča bila postavljena na zidu u holu u prizemlju, desno od glavnog ulaza u Gradsku kuću. Na ovom mestu, međutim, taj istorijski vredan natpis do danas izaziva različite reakcije, jer se Brigadir Ristić svakako nije srpskoj vojsci i okupljenom narodu obratio iz hola zgrade.

Svejedno, ta činjenica ne umanjuje značaj događaja iz 1918. godine i značaj koji je imala sama Županijska zgrada u tim trenucima. U njoj je i formalno predata vlast predstavnicima nove države i najčuvenije varoško zdanje od tog 17. novembra više se nije nalazilo na teritoriji Austrougarske monarhije. Po Dragutinu Ristiću danas nosi ime ulica kojom se poslednjeg ratnog dana u Velikom Bečkereku kretao ka centru grada, a njegove vojničke zasluge deo su svih priča o gradu iz te istorijske epohe.

U narednoj priči: Grb Torontalske županije – simbol vladara

Izvor: zrenjanin.rs/Miodrag Grubački

Prvi deo priče pročitajte OVDE; Drugi deo priče pročitajte OVDE; Treći deo priče pročitajte OVDE; Četvrti deo pročitajte OVDE; Peti deo priče pročitajte OVDE; Šesti deo priče pročitajte OVDE; Sedmi deo priče pročitajte OVDE; Osmi deo priče pročitajte OVDE; Deveti deo priče pročitajte OVDE