Priče o Gradskoj kući (3) – Rekonstrukcija i dogradnja

Prvi deo priče pročitajte OVDE

Drugi deo priče pročitajte OVDE

Tokom narednih nekoliko decenija zgrada je postala tesna za smeštaj rastuće županijske administracije i visokih činovnika koji su u njoj stanovali, te se ukazala potreba za dogradnjom.

Nakon više predloga, 1881. godine su podžupan Bela Talian, poznati peštanski arhitekt Lehner Eden i građevinski inženjer Partoš Đula sačinili plan rekonstrukcije i proširenja zgrade. Po nekim izvorima, u formiranju izgleda palate učestvovao je i Leopold Baumhorn, projektant velelepne sinagoge u Bečkereku, srušene 1941. godine. Odlučeno je da se celokupno županijsko zdanje prepravi u baroknom stilu.

U monografiji Torontalske županije, koju je 1910. godine uredio dr Šamuil Borovski, stoji: „Po planovima, glavna zgrada Županije ostaje, s tim da se s desne i leve strane iz Bonaz ulice (Bonnaz utca – današnja ulica Narodnog fronta) dograđuje po jedno krilo. Krov županije je od biber crepa, tri kupole glavne zgrade su od bakra, podovi prostorija su obloženi parketom od tvrdog drveta, hodnici su obloženi glinenim pločicama. Županija ima svoj vodovod, parno grejanje, električno osvetljenje i električni uređaj za signalizaciju.“

Za pokriće troškova izgradnje i adaptacije zgrade predviđen je iznos od oko 450.000 forinti. Sredstva su obezbeđena iz županijskog prireza, koji je zbog toga povećan za 1%, a odobrila ga je županijska skupština. Po raspisivanju licitacije, prihvaćen je najpovoljniji ponuđač, koji je gradnju levog krila zgrade počeo 8. jula 1885. godine.

Prilikom izvođenja zemljanih radova – kopanja temelja, naišlo se opet na temelje tvrđave, čiji su zidovi bili široki 1,5 m. Pored toga, iskopani su brojni predmeti iz neolitskog doba, mnogobrojni skeleti, 30 ljudskih lobanja, glineni sudovi, razni gvozdeni predmeti, novac i ostaci ugljenisane pšenice. Pod kamen temeljac postavljena je bronzana urna u koju je stavljen po jedan primerak novina koje su tada izlazile u Bečkereku, odluke u vezi s gradnjom, prethodni dvogodišnji izveštaj podžupana, spisak imena službenika i po jedan primerak novčanica u opticaju.

Kako je već rečeno, gradnja novog (levog) krila zgrade počela je 8. jula, a već 30. novembra 1885. godine zgrada je stavljena pod krov. U proleće naredne godine radovi su nastavljeni, a 7. avgusta dograđeno krilo zgrade predato je investitoru. Nadzor nad radovima vršio je sve vreme gradnje inženjer Barč Robert, a građevinsku komisiju sačinjavali su podžupan, županijski veliki beležnik, viši državni pravobranilac, centralni načelnik i dva inženjera.

Preuređenje starog dela zdanja, središnjeg i desnog dela, kao i krova, počelo je sredinom avgusta 1886. godine, neposredno po prijemu novopodignutog krila. Tom prilikom govor su održali Veliki župan Hertelendi Jožef, podžupan Ronai Jene i arhitekt Partoš Đula, da bi na kraju radnici i prisutna publika otpevali himnu. Radovi na adaptaciji potrajali su do kraja 1887. godine. Svečano otvaranje obavljeno je na vanrednoj skupštini 16. januara 1888. godine, nakon mise održane u Rimokatoličkoj crkvi. Na toj Skupštini govorili su torontalski glavni beležnik Laslo Daniel, narodni poslanik Ugarskog sabora Pal Daniel i velikobečkerečki rabin Mor (Mavro) Klajn. Povodom otvaranja obnovljene i proširene Županijske zgrade publikovana je i spomenica na mađarskom jeziku čiji pun naziv glasi “Otvaranje novosagrađenog sedišta Torontalske županije i svečane besede održane na vanrednoj sednici 16. i 18. januara 1888. prilikom otkrivanja portreta Njegove ekselencije predsednika vlade Kalmana Tise”.

Godina 1887. upisana je na fasadi zgrade, na ornamentu na luku iznad balkona, i istorijsko je svedočanstvo vremena kada je Županijska zgrada – Gradska kuća dobila sadašnji izgled.

U narednoj priči: Novi arhitektonski detalji

Tekst preuzet sa portala zrenjanin.rs/autor Miodrag Grubački