Tri projekta braće Tomić – Zaostavština pančevačkih inženjera u međuratnom Zrenjaninu

Pančevački građevinski inženjer Zoran Tomić i njegov mlađi brat Borivoj koji je bio arhitekta, prisutni su u Velikom Bečkereku od 1931. godine kada stariji brat Zoran potpisuje projekat vile dr Kinslera u Svetosavskoj ulici, prvo značajno ostvarenje moderne arhitekture u gradu koje je sačuvalo prvobitna svojstva svoje arhitekture. Sledi izrada glavnog projekta Trgovinsko-industrijske komore (potonji Dom vojske) koji takođe potpisuje inženjer Zoran Tomić, i na kraju Dom Crvenog krsta, autorsko delo njegovog mlađeg brata, arhitekte Borivoja Tomića.

I dok ugaona vila bečekrečkog doktora i zgrada Komore jasno iskazuju svoju potrebu za vezivanjem za tradiciju, Borivojev projekat Doma je svedeniji, lišen svake potrebe za razmetanjem. Urađeno je to iz potrebe da se u dizajn novog objekta uklope zatečene forme rustičnih kula koje arhitekta inkorporira u nov objekat. Ovim potezom on upućuje sredinu u problem očuvanja starih građevina i anticipira buduće vreme u kom će očuvanje graditelјskog nasleđa u Evropi postati imperativ.

Zoran Tomić (Pančevo, 1891 – Pančevo, 1967) je bio najstariji od trojice braće (Borivoj je bio arhitekta a Mileta uspešni bankar). Otac Dušan je bio učitelј iz Pančeva. Zoran je studije građevine završio u Budimpešti 1913. godine, što potvrđuje diploma Tehničkog fakulteta, sačuvana u porodičnoj zaostavštini. Po rečima unuke, on je u Budimpeštu otišao kao pitomac i stipendista Tekelijanuma nakon uspešno završene gimnazije u Pančevu. Pošto je u roku završio studije građevine, proveo je godinu dana na poslovima mostogradnje u Budimpešti (što je bila tadašnja obaveza svakog diplomiranog inženjera) nakon čega se vraća u Pančevo i tamo se, kao jedini inženjer u to vreme u gradu, zapošlјava u državnoj službi. Osim za nekoliko stambenih objekata u Pančevu koji nisu do sada istraženi, znamo da je inž. Zoran Tomić autor projekta kuće Branislava Nušića na Savskom Vencu u Beogradu (Šekspirova br. 1) iz 1937. godine. Ali, iako je reč o kulturnom dobru, radi se o veoma jednostavnoj prizemnici tradicionalnih linija (verovatno po Nušićevom zahtevu) tako da je svoj status objekat zavredio iz razloga što je u njemu živeo čuveni komediograf, a ne po vrednostima svoje arhitekture.

Borivoj Tomić (Pančevo, 1985 – Pančevo, 1979) je diplomirao arhitekturu na Tehničkom fakultetu Univerziteta u Beogradu juna meseca 1922. godine, gotovo istovremeno kada i Đorđe Tabaković, najveći arhitekta međuratne arhitekture u Vojvodini. Osim zgrade Doma crvenog krsta u Zrenjaninu, nije poznat ni jedan značajniji objekat ovog pančevačkog arhitekte što navodi na mogući zaklјučak da je Borivoj Tomić više bio zaokuplјen problemima urbanizma (što potvrđuju istorijski izvori) nego što se pasionirano bavio projektovanjem.

Izvor: Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin, autor Vesna Karavida, istoričar umetnosti