Na osnovu starih mapa na kojima je prikazan reljef Banata konstatujemo da je do 18-og veka Srednji Banat bio pokriven velikim vodenim površinama. Međutim, nalazi brojnih arheoloških lokaliteta demantuju da je srednji Banat bio skoro nenaseljen. Osnivanjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture 2004. godine pristupilo se ponovnom rekognosciranju cele regije koju pokriva ova ustanova (Opštine: Novi Bečej, Žitište, Nova Crnja, Sečanj i grad Zrenjanin). Rezultati ovih rekognosciranja dali su registrovanih 336 arheoloških lokaliteta, što daje novu sliku o ovom delu Banata za koji se smatralo da u prošlosti nije bio intenzivno naseljen.
GRAD ZRENJANIN
U samom gradu i ataru registrovano je četrdesetšest lokaliteta iz perioda od praistorije do punog srednjeg veka.
Arheološki su istraženi:
1. Termotoplana, antički i srednjovekovni lokalitet, istražen 1983. godine.
2. Bi-Ma, srednjovekovna nekropola, istražena 1987. godine.
3. Radna zona jugoistok, nekropola otkrivena probojem humke 2009. godine. Otkrivena su dva keltska groba, jedan sa inhumiranim pokojnikom, drugi spaljenac. Oba groba imaju zagrobni prilog. Srednjovekovna nekropola se materijalom vezuje za period prve polovine 15-og veka. Veći deo nekropole je uništen radom mehanizacije prilikom proboja humke. Istraživanja su vršena 2009. do 2012. godine.
Sonda na lokalitetu „Radna zona Jugoistok 1 Zrenjanin“
Grob 84
Metalna fibula nalazila se u predelu klavikule a ispod desne strane grudnog koša nalazio se mali fragmentovani nožić. Još jedna metalna fibula otkrivena je u predelu desnog lakta gde se nalazila i mala keramička posuda rađena na vitlu. Iznad gornjeg okrajka desnog femura otkriven je još jedan metalni predmet nepoznate namene.
Ovo je treći keltski grob otkriven na ovoj humci, značajan ne samo za našu već i evropsku arheologiju. Nalazi bronzanih nanogvica sa ove nekropole datuju s kraja IV i početka III veka pre naše ere.
Na lokalitetu je otkriveno 13 grobova koji se ranijim nalazima novca Žigmunda Luksemburškog ( 1387 – 1438 ) vezuju za prvu polovinu XV veka. U grobu 77 na prstu leve ruke otkriven je srebrni prsten dok se u predelu leve klavikule nalazila korodirana okrugla aplikacija.
Srebrni nakit i ukrasi za odeću
Tekst i fotografije : Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin www.zrenjeninheritage.com