Reformatska crkva

Kategorizacija: Spomenik kulture od velikog značaja
Adresa: Ulica Narodne omladine 2/1
Katastarska parcela br. 5845/2 K.O. Zrenjanin
…………………………………………. …………….
Prvi vlasnik: Reformatska crkvena opština Velikog Bečkereka
Vreme gradnje: 1891. godina
Projektant: arh. Zaboretzky Ferenc
Stil: neogotika
Restauratorski radovi: tokom radova 2007. godine urađena je samo čeona fasada i zvonik. Ostale tri fasade nisu završene.

Reformatska crkva je sagrađena 1891. godine po planovima arhitekte Ferenca Zaboreckog iz Budimpešte. Nalazi se na širokom platou Kalvinskog trga i svojim upečatljivim volumenom vizuelno završava regulaciju Subotićeve ulice i Malog mosta u njenom produžetku. Orjentisana je u pravcu sever-jug. Crkva je komponovana kao jednobrodna građevina sa tri traveja i oltarskim prostorom u stilu neogotike. Pokušaj da se prizove gotika i njen dekorativni ansambl učinili su ovu građevinu jedinstvenom, a arhitektura starog jezgra time je dobila još jedan sloj koji je čini bogatijom. Međutim, iako je pokušano da se prenese čitav arsenal elemenata gotičkog graditeljstva ostvareno je jedno delo bez stvarne stilske težine. Stoga ovo neobično ostvarenje gotičke arhitekture, ljupko i lirično po utisku koji ostavlja, ima svoje prave vrednosti kao deo ambijenta. Otvorena i dobro saglediva, okružena zelenilom, crkva je do 1963. godine bila ograđena čipkastom ogradom od kovanog gvožđa – što je svakako upotpunjavalo njen optički doživljaj.

Konstruktivni sklop objekta čine noseći zidovi, prelomljeni luci i krstasti svodovi. Sa spoljašnje strane zidova izvedeni su kontrafori koji, pored konstruktivne, imaju i funkciju oblikovnog usklađivanja fasada sa karakteristikama gotičke arhitekture. Kontrafori se stepenasto sužavaju i završavaju sa pinaklima koji su povezane ravnom atikom. Fasade su pilastrima i kontraforama podeljene na polja u kojima je po jedan prozorski otvor. Na brodu crkve se nalazi šest velikih prozora oblikovanih u vidu gotskih bifora u čijem temenu je luneta sa četvorolistom. Na severnoj fasadi je ulazni portal bogato ukrašen elementima gotičke dekoracije naznačen rozetom iznad portala. Zvonik izlazi izvan osnove broda i završava se veoma visokim i strmim krovom.

Prostorni i konstruktivni sklop crkvenih građevina protestantizma uopšte, ima svoje korene u religiji zasnovanoj na naročitom tumačenju Svetog pisma. Unutrašnjost hrama prostorno je rešena jednostavno, bez akcentiranja raskoši i složene ikonografije na oltarima. Crkva nije «stan božiji« već dostojan prostor za okupljanje crkvene opštine za vreme nedeljnih službi. U takvom prostoru središnja tačka je molitva i horska pesma, u kojoj se religija saopštava preko uha a ne preko oka. Molitveni dom zato ima veliki broj sedišta, grupisanih tako da se sa predikaonice može sa lakoćom ovladati prostorom. U crkvi su orgulje pravljene u Beču u prvoj polovini 19. veka za potrebe prvobitne zrenjaninske sinagoge.

Objekat svojim arhitektonskim elementima koji asociraju na stare gotičke katedrale ima značaj za istoriju arhitekture sakralnih objekata u gradu. Njen kulturno – istorijski značaj opravdava se time što je ovo jedinstven primer takve vrste objekta u Zrenjaninu.