Izuzetna izložba slika iz privatne kolekcije Stevana Radišića

U biblioteci Mesne zajednice “Veljko  Vlahović” u toku je izložba vrednih slika iz kolekcije Stevana Radišića, pod nazivom “Banatski slikari od 1649. do 1947. godine”.

Reč je o privatnoj kolekciji slika koju Radišić predstavlja zrenjaninskoj publici. Izložba je dostupna javnosti do 25. juna.

-Ideja mi je da ovim reprezentativnim zbirkama, kulturnoj javnosti  grada na Begeju ukažem na nemerljiv značaj privatnog kolekcionarstva u slaganju mozaika srpske likovne umetnosti. Bez njih bi predstava o likovnoj umetnosti u Srbiji bila okrnjena. U privatnim zbirkama nalazi se pravo umetničko blago. Kolekcionari, svojom plemenitom misijom, ostvaruju ono što poslednjih decenija materijalno onemoćali muzeji i galerije ne mogu. Pronalaze i sakupljaju umetnička dela, da bi ta naša kulturna baština bila sačuvana za budućnost, reči su ovog kolekcionara, kaže autor izložbe kustos Jasmina Tutorov.

Ona dodaje i da je Radišić neumorni tragač i sakupljač likovnih dela. Obilazio je i dalje obilazi građanske i seoske kuće, preturao je po prašnjavim tavanima i šupama, uspevao da vrati i otkupi slike koje su već bile na putu prema granici da bi bile prodate u nekoj drugoj zemlji. Istrajno i  posvećeno, sa mnogo entuzijazma i ljubavi, ovaj kolekcionar punih 35 godina formira i stalno proširuje svoju kolekciju.

U Kolekciji  Radišića postoje dve ikone iz XVII veka kao  svedočanstvo o prisustvu srpske  duhovnosti  u ovim krajevima pre Čarnojevićeve seobe. Jedna od njih, „Vaznesenje“, je prava dragocenost po izuzetnosti, retkosti, jer datira iz 1649. godine i potpisana je sa „Dimitrije“, što u to vreme uopšte nije bio običaj.

Obe su slikane u duhu tradicionalne srpsko – vizantijske ikonografije, pritom naivističkim pristupom u kome ima čednosti i lepote.

Zatim su na izložbi predstavljene ikone slikara školovanih na Bečkoj akademiji u XIX veku, Arsenija Teodorovića i Nikole Aleksića, čija ikona „Bogorodica sa Hristom“ nosi klasicistički pristup u kompozicionoj postavci.  Izvanredno slikana graciozna figura Bogorodice, plemenitog lika, postavljena je u atmosferu svetle prozračnosti idealističkog pejzaža.

Ovih nekoliko slika predstavljenih  na aktuelnoj izložbi, samo su deo bogate kolekcije mnogobrojnih ikona, koje je Radišić uspeo da sakupi. Po brojnosti i kvalitetu ikone možda predstavljaju najznačajniji deo njegove kolekcije.

Drugi deo zbirke Stevana Radišića čine radovi svetovnog slikarstva nastali tokom XIX i prve polovine XX veka.

Bečkerek 1779. godine postaje sedište Torontalske županije i samim tim sedište političkog, društveno – ekonomskog i kulturnog života Banata. Građanska sredina Bečkereka željna evropskih manira bila je plodno tle za razvoj umetnosti. Živeli su i delovali  ovde u medjusobnom poštovanju i podsticajnom prožimanju srpski, mađarski i nemački  umetnici.

Iz Beča nam je kao moda stiglo portretno bidermajer slikarstvo. U kolekciji Stevana Radišića njega reprezentuje rad Jovana Popovića. O značajnom društvenom statusu portretisane ličnosti svedoče  nam sa slike njegova skupocena odeća i nakit, kao i paradni stav. O psihologiji ove ličnosti slikar ne progovara.

Potpuno drugog pristupa je, znatno kasnije, nastao portret „Prota“ 1911. autora Stevana Aleksića. Sve je na slici formom i bojom svedeno, zatamnjeno i podređeno predstavi lika koji vibrira od plemenitog unutrašnjeg sadržaja.

U kolekciji i postoji i slika nastala u Prvom svetskom ratu „Srpska škola u Voštaranima ispod Kajmakčalana“ 1917. Autor ove kompozicije Vasa Eškićević, bio je ratni slikar pri Vrhovnoj komandi. O neimaštini ratnih dana svedoči materijal kojim je slikao, ulje pomašano sa voskom. To je  vešto i temperamentno slikana kompozicija, naglašene fakuture. Osvetljenje u mlazu stvara jake svetlosne kontraste.

Od 1910. godine grupa Bečkerečkih slikara počinje da zajednički  izlaže, i oni deluju pod nazivom „Velikobečkerečki impresionisti“. Na njihovo stvaralaštvo presudno je delovala likovna kolonija u Nađbanji, rasadnik plemerističkih i impresionističkih likovnih ideja. Svi oni, često i zajedno, sa štafelajom i četkicom su odlazili u prirodu, da bi zabeležili na platno svetlosne igre sunca po vojvođanskim beskrajima. Većinu autora iz grupe „Velikobečkerečki impresionisti“ zatičemo i u kolekciji Stevana Radišića: Antal Štretman, Emil Ženar, Janoš Ajh, Ivan Cvejanov, Peter Šnajder, Karolj Fajfer, Tivadar Vanjek.

Zasebnu celinu u kolekciji čine ruski slikari emigranti. Između dva rata živeli su i stvarali u gradu na Begeju, Aleksandar Ivanovič Lažečnikov i Afanasij Ivanovič Šeloumov, a krajem Drugog svetskog rata dolazi i Kosta Eliot. Aleksandar Lažečnikov i Afanasij Šeloumov su u Bečkerek došli kao već formirani slikari. Obojica su svoje realističko likovno opredelenje stekli na Imperatorskoj umetničkoj Akademiji u Petrogradu,  gde je veština slikanja bila dovedena do savršenstva.

Zbirku S. Radišića čini i nekoliko kompozicija A. Šeloumova na kojima se ističe superiorno majstorstvo ovog  umetnika u slikanju figura konja. Bez obzira da li su konji u mirovanju ili u zahuktalom galopu borbenog juriša, sve proporcije i skraćenja su savršeno tačno izvedena i deluju krajnje ubedljivo.