10 žena po kojima su ulice u Zrenjaninu dobile ime

Uz napomenu da je u Zrenjaninu broj ulica nazvanih po ženama obrnuto srazmeran i daleko manji od broja ulica nazvanih po muškarcima, te u nadi da će se ova praksa jednoga dana ispraviti, portali ZRikipedija i ILOVEZR svim svojim čitateljkama žele srećan Dan žena – Osmi mart.

Budući da je ranije već bilo reči o deset žena koje su obeležile istoriju našeg grada, u prilogu koji sledi date su kratke biografije onih retkih žena koje su dale ime malobrojnim zrenjaninskim ulicama. Većina njih možda nije rođena u našem gradu i prevazilazi svojim likom i delom njegove prostorne okvire, ali je isto tako većini njih bio zajednički kratak životni vek (bez obzira na vreme kom su pripadale) i tragična, ničim zaslužena sudbina u borbi za bolji svet u kom su živele.

ISIDORA SEKULIĆ rodila se 1877. godine u Mošorinu. U Budimpešti je završila Višu pedagošku školu, a u Nemačkoj je stekla doktorat. Radila je kao nastavnica u Devojačkoj školi u Pančevu, da bi 1909. Godine prešla u Srbiju i radila kao profesor gimnazije u Beogradu, sarađujući u brojnim književnim časopisima. Bavila se i prevođenjem, najviše sa engleskog. Najznačajnija dela su joj putopis „Pisma iz Norveške” i zbirka pripovedaka „Hronika palanačkog groblja”, a napisala je i veliki broj eseja. Umrla je 1958. godine u Beogradu. U Zrenjaninu je dobila ulicu u naselju „Bagljaš”.

ANĐA RANKOVIĆ (1909-1942), narodni heroj. Rođena u Izbištu kod Vršca u siromašnoj seljačkoj porodici. Radila je kao tekstilna radnica, kada se 1928. učlanila u Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Zbog revolucionarne delatnosti bila je hapšena i zatvarana. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije primljena je 1939. godine. Nakon nemačke okupacije Jugoslavije, ilegalno je delovala na području Beograda. Poginula je 1942. godine u okolini Gacka. Bila je prva supruga Aleksandra Rankovića.

DRAGICA PRAVICA (1919-1942), narodni heroj. Rođena je u selu Bjelač u blizini Trebinja, u imućnoj seoskoj porodici. Gimnaziju je završila u Dubrovniku, a u Beogradu je započela studije filozofije. Tu se uključila u akcije SKOJ-a i KPJ. Po izbijanju Drugog svetskog rata vratila se u rodni kraj, gde je učestvovala u osnivanju prvih partizanskih jedinica. Juna 1942. uhvatili su je četnici i predali italijanskim fašistima, koji su je streljali 27. juna u okolini Trebinja.

MILICA HREBELJANOVIĆ (oko 1335 – 11. novembar 1405) je bila supruga kneza Lazara Hrebeljanovića. Poreklom je bila iz srpske srednjovekovne dinastije Nemanjića, kći kneza Vratka i čukununuka velikog župana Vukana (starijeg brata Stefana Prvovenčanog i Rastka Nemanjića-svetog Save). Brakom sa Milicom, knez Lazar Hrebeljanović istakao je svoje pretenzije na primat među feudalnim gospodarima razjedinjene srednjovekovne srpske države i kontinuitet srpskog Carstva, budući da se preko Milice povezao sa svetorodnom dinastijom Nemanjića, a time i sa carevima iz te porodice. Milica je bila ktitorka manastira Ljubostinje, u kom se i sama zamonašila i dobila ime Evgenija. Pred smrt je primila monaški zavet trećeg stepena (tzv. velika shima) i dobila ime Efrosinija. Imala je tešku i odgovornu ulogu upravljanja Srbijom u periodu neposredno nakon Kosovske bitke, kada joj je muž poginuo, a sin Stefan još uvek bio maloletan. Do 1393. godine i Stefanovog punoletstva bila je savladarka svog sina, da bi se potom povukla. Nakon toga, učestvovala je u diplomatskim misijama i izdejstvovala je od sultana Bajazita prenos moštiju (tzv. translacija) svete Petke iz Vidina u Beograd. Umrla je 11. novembra 1405. godine i sahranjena u svojoj zadužbini. Srpska pravoslavna crkva je slavi kao svetiteljku 19. jula po crkvenom kalendaru. U skladu sa čestom zabludom o carskoj tituli kneza Lazara Hrebeljanovića, i Milica se često pogrešno naziva caricom.

OLGA PETROV rođena je 1920. godine u Barandi. Školovala se u Vršcu, a u rodnom selu je radila kao učiteljica. Bila je član SKOJ-a i jedna od najaktivnijih antifašističkih boraca u Južnom Banatu na samom početku nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu. Aktivan pripadnik NOP-a, bila je otkrivena u Crepaji, ali je teško ranjena uspela da se probije do Barande. Uhapšena je i mučena u Petrovgradu. Na zahtev Gestapoa prebačena je u Beograd i ponovo mučena u logoru Banjica. Streljana je u Jajincima maja 1942. godine.

Narodni heroj NADA DIMIĆ rođena je 1923. godine u Divoselu kod Gospića, u siromašnoj seljačkoj porodici. Osnovnu školu završila je u Gospiću, a Trgovačku akademiju u Zemunu. Sa petnaest godina postala je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije, a sa 17 i član KPJ. Tokom okupacije delovala je na teritoriji NDH. Uhvaćena od ustaša u Sisku, bila je mučena u zatvoru, nakon čega je uspela da pobegne iz zagrebačke bolnice gde je bila upućena na oporavak. Nastavivši delovanje na Kordunu, ponovo je uhapšena u Karlovcu i prebačena u logor Stara Gradiška, gde je ubijena. Proglašena je za narodnog heroja 1951. godine, a jedna ulica u zrenjaninskom naselju „Zeleno polje” nosi njeno ime.

JOVANKA DADA DOBROSAVLJEV rođena je u Mokrinu 1922. godine. U rodnom selu završila je osnovnu školu i, izučivši krojački zanat došla u Petrovgrad gde se zaposlila u fabrici tepiha. Ubrzo je postala član Saveza komunističke omladine Jugoslavije i njenog Mesnog komiteta. Uhapšena je, mučena i streljana na samom početku rata, 1941. godine.

MILUNKA SAVIĆ rođena je 1890. godine u Koprivnici kod Jošaničke banje. Kada je 1912. godine izbio Prvi balkanski rat, prijavila se komandi Topličkog okruga prerušena u muškarca i pod imenom Milun Savić. Nakon jednog ranjavanja 1913. godine kod Bregalnice otkriveno je da je žensko, ali je niko nije mogao ubediti da se ostavi oružja. Lično ju je general Petar Bojović rasporedio u Gvozdeni puk Topličkog okruga, u čijem se sastavu borila tokom Prvog svetskog rata. Učestvovala je u Cerskoj bici, zatim na Drini, Kosmaju, Kačaniku i dr. Uvek je bila u prvim redovima. Učestvovala je u povlačenju srpske vojske preko Albanije. Prilikom borbi na Kajmakčalanu, orila se na najtežem delu fronta, zloglasnom Crnom lugu. Odlikovana je Obilićevom medaljom za hrabrost, Karađorđevom zvezdom, francuskom Legijom časti (dvaput) i Savezničkim ratnim krstom sa zlatnom palmom. Posle rata živela je jedno vreme u Stepanovićevu kod Novog Sada, da bi zatim prešla u Beograd gde je radila kao čistačica, zaboravljena od države. Za vreme Drugog svetskog rata bila je uhapšena i internirana u Banjičkom logoru. Milunka Savić, najodlikovanija žena Prvog svetskog rata, preminula je 1973. godine u Beogradu.

LJUBICA ODADŽIĆ rođena je 1913. godine u siromašnoj seljačkoj porodici iz Kumana. Po završetku osnovne škole zaposlila se kao tekstilna radnica u Beogradu. Učestvovala je u svim akcijama radnika, a naročito se zalagala za bolje uslove rada žena, njihovo kulturno uzdizanje i ravnopravnost sa muškarcima. U KPJ je primljena 1939. godine. Po uspostavljanju okupacione uprave u Drugom svetskom ratu, vratila se 1941. u rodno mesto gde je trebalo da organizuje aktivnosti SKOJ-a. Februara 1942. Je zarobljena i mučena u Petrovgradu. Streljana je u Pančevu zajedno sa još 50 rodoljuba, među kojima je bilo 37 Kumančana.

KLARA FEJEŠ (1921-1943), učesnica Narodno-oslobodilačke borbe. Rođena je u Budimpešti, a gimnaziju je pohađala u Kikindi. U vreme uspostavljanja nemačkog okupacionog sistema radila je na pripremama za ustanak u Severnom i Srednjem Banatu, da bi u jesen 1941. godine prešla u Bačku. Poginula je u sukobu sa mađarskom policijom u Bačkoj Palanci. Po njoj je nazvana ulica u zrenjaninskom prigradskom naselju Mužlja.