Kada se, putujući iz Zrenjanina prema Vršcu, na pola puta, skrene ulevo i malo pređe obližnja pruga, ulazi se u malo pitomo selo koje leži na pritoki rečice Brzave. Na samom ulazu u selo dočekuju nas, sa obe strane puta, lepe građevine dvorca poznate plemićke porodice Danijel. Park se prostire na četiri i po hektara i podignut je nakon izgradnje dvorca, 1891-1892. godine.
Veći objekat nagykastély, sa desne strane, sagradio je Danijel Pal VIII 1890. godine. Manji kiskastély podigao je njegov brat Janoš nekoliko godina kasnije. Najmlađi brat Laslo, sazidao je dvorac na svom imanju u obližnjem selu Konaku 1898. godine.
Porodica Danijel je jermenskog porekla i u Erdelj se doselila početkom 18. veka. Prema podacima Borowsky Samu, tri brata – Todor, Jeremijaš i Pal nastanili su se u Ebesfalvi i bavili su se trgovinom i uzimanjem državne zemlje u zakup. Sinovi Todora Danijela, Damjan, Mikloš, Lukač i Minus, dobijaju 3. jula 1725. plemićko pismo i Insigne Nobilitatis (grb) od cara Karla III sa prediktom od Samosujvárnemeti. Sinovima Pala Danijela, Todoru i Damjanu, plemićke titule je potvrdio i car Franc Jozef II, koji je vladao od 1741. do 1790. godine. Sin Todora II, Laslo, bio je zamenik beležnika u Krassó-Szörény županiji, a potom gradonačelnik Vršca.
Uglednici svog vremena
Jedan od najuspešnijih članova te porodice, Erne Danijel, rođen 1843. godine, viđen pravnik, postaje sudija 1867. godine. Za poslanika u okrugu Begaszentgyörgy (Žitište) izabran je 1870. godine, u državnom parlamentu zastupa Veliki Bečkerek 1878. godine, učestvuje u osnivanju društva „Tiska dolina” (Tissavölgyi társulat), a od 1881. godine je direktor pruge Veliki Bečkerek – Kikinda.
.jpg)
Za zasluge oko organizovanja izložbe u čast hiljadu-godišnjice, 1896. godine, dobija titulu barona. Ima sinove Elmera, rođenog 1878. godine, kasnije župnika u Pančevu i Vršcu.
Osnivač porodice u torontalskoj opštini je Danijel Pal VII, rođen 13. septembra 1822. u Aradu. Pravnik po struci, bio je ugledni državni činovnik i sudija u srezu Plandište i poslanik u državnom parlamentu u toku burnih događaja 1848. godine. Umro je u Budimpešti 10. maja 1895. godine. Imao je četiri sina. Pomenuli smo da je Pal VIII zidao veliki dvorac. U početku je uzimao u zakup, a potom kupio 3000 katastarskih jutara zemlje oko Starog Leca. Danijel Pal IX, ugledni velikoposednik, ekonomista i doktor prava, vodi imanje do prve agrarne reforme. Od veleposeda ostaje dvorac i 500 jutara zemlje.
Pal X upravlja imanjem do kraja Drugog svetskog rata. Posle nacionalizacije, dvorac i zemlju uzima država, a veleposednik ostaje da radi kao agronom u novoformiranoj zadruzi. U našem gradu žive potomci porodice Danijel, Pal XI i Pal XII.
Ukrasne staze i cvetnjaci
Park se prostire na četiri i po hektara i podignut je nakon izgradnje dvorca, 1891-1892. godine.
Sa severne strane, gde se nalazi kolski ulaz, parter je rešen geometrijskim figurama od rezanog šimšira (Buxus sempervirens), kroz koji prolaze ukrasne i staze za šetanje. Svečanost ulaza je naglašena sadnjom grupa četinara, srebrne smrče (Picea pungens) i tise (Taxus baccata).
Sa južne terase pogled se širi na cvetnjake urađene u geometrijskom stilu, oivičene travnjacima i stazama. Kao poseban dekorativni element korišćene su egzote, poput magnolija, juka, agava i mladih stabala banana.
Unutrašnjost terasa je zasenčena puzavicama (Bignonia-Tekoma radikans). Parter je izdvojenod pozadine grupama četinara.
Danijel Pal X, po vokaciji agronom, sa puno ljubavi je fotografisao, stručno determinisao i zabeležio vrste koje su rasle u bašti, što nam je bilo od velike pomoći prilikom opisivanja parka. Periferni delovi parka zasađeni su u pejzažno-slobodnom stilu, uglavnom autohtonim vrstama lišćara.
Stabla moćnih dimenzija
Tokom jeseni 2005. urađen je i detaljan pregled i popis sačuvane dendroflore. Park je ograđen zidom od pečene cigle, a površina mu je ostala nepromenjena.
Unutar parka urađene su značajne prostorne promene, podignuti su novi objekti specijalne namene, izgrađene saobraćajnice, urađena nova infrastruktura.
Od starog parka ostalo je oko 1,40 hektara sa oko 250 očuvanih stabala. Popisano je 20 vrsta starog drveća, od kojih najviše ima: koprivića (Celtis occidentalis), hrasta lužnjaka (Quercus robur), poljskog jasena (Fraxinus angustifolia), belog jasena (Fraxinus excelsior), lipe (Tilia argentea, Tilia parvifolia, Tilia grandifolia), crnog oraha (Juglans nigra), graba (Carpinus betulus), poljskog bresta (Ulmus campestris) i drugih pojedinačnih primeraka. Nekoliko primeraka hrasta lužnjaka ima stablo moćnih dimenzija, na prsnoj visini prečnik iznosi 106 centimetara.
Najvrednija su dva primerka američkog hrasta (Quercus palustris). Prvi put su determinisani, premereni (prsni prečnik 100 cm) i opisani na lokalitetu parka vlastelinstva u Starom Lecu.
Dvorac u klasičnom stilu
Dvorac u Starom Lecu je pravougaona prizemna građevina na visokom parteru, a ispod celog objekta su podrumske prostorije. Kompoziciono je jednostavno rešen kombinacijom pravougaonika i valjka.
Objekat je zidan u klasičnom stilu. Na severnoj fasadi je istaknut portik (trem. terasa) koji drže šest lepo dekorisanih stubova (zapaža se odsustvo timpanona). Levo i desno se spušta blaga rampa za kolski ulaz. Lepotu fasade dopunjuju dva bočna rizalita.
Južna fasada je takođe lepo ukrašena. Na sredini je velika terasa sa stubovima ograđena lepim balustrima. Moćno stepenište vodi u vrt.
Sa zapadne strane se uzdiže ukrasni toranj sa salonom za odmor i osmatranje okoline. Istočno su podignuti pomoćni i ekonomski objekti.
napisao: Vojin Marković (diplomirani inženjer hortikulture)
Izvor: časopis „Zavičajac”, broj 23-24, septembar/decembar 2005.
(www.zrenjaninskizavicajac.com)
Društvo zavičajaca Zrenjanina je nevladina, nestranačka, dobrovoljna i neprofitna organizacija osnovana na neodređeno vreme radi ostvarivanja ciljeva u oblasti očuvanja kulture, istorije, tradicije i svih drugih vrednosti Zrenjanina i okoline.
.gif)
.gif)
