KORNELIJA FUK, rođena 1858. godine u uglednoj velikobečkerečkoj porodici Stojšić, vlasnica je zanimljivog rekorda. Ona se u mladosti udala za Savu Fuka, oficira mađarske regimente u Segedinu, koji je 1895. godine preminuo od posledica povrede zadobijene nakon pada sa konja. Ostavši udovica u 37. godini, Kornelija je 1895. počela da prima muževljevu penziju, koja joj je isplaćivana sve do kraja života – 1961. godine. Drugim rečima, penziju je primala 66 godina! Umrla je u 103. godini i sahranjena je na Tomaševačkom groblju.
KAROLINA MESINGER (Veliki Bečkerek, 1868 – Budimpešta, 1942), istaknuti pedagog i direktor devojačkog školskog zavoda u Velikom Bečkereku. U Budimpešti je 1894. godine diplomirala na Višoj ženskoj školi „Eržebet”, specijalizujući se za nastavu fizičke kulture; osim toga, predavala je francuski i nemački jezik. Po povratku u rodni Veliki Bečkerek, radila je najpre kao nastavnik u „Klosteru”, da bi 1903/4. godine otvorila sopstveni ženski vaspitni zavod (danas osnovna škola „Sonja Marinković” u Tepličkoj ulici). Posebnu pažnju posvetila je razvoju fizičke kulture i obrazovanja, pa je tako pri svom zavodu otvorila gimnastičku dvoranu, kao i tenisko igralište koje je zimi korišćeno za klizanje. Tokom Prvog svetskog rata, obezbeđivala je besplatno školovanje za decu nastavnika koji su poginuli u ratu. Preminula je u Budimpešti 6. oktobra 1942. godine. U osnovnoj školi „Sonja Marinković“ 2014. otkriveno je spomen-obeležje u znak sećanja na Karolinu Mesinger.
Gimnastičke vežbe u ženskom vaspitnom zavodu „Mesinger“ 1916. godine
SONJA MARINKOVIĆ, Narodni heroj Sonja Marinković rođena je 3. jula 1916. godine u malom planinskom selu Streževici, u Slavoniji gde joj je otac Đorđe bio sveštenik. Rano je ostala bez majke. Osnovnu školu i gimnaziju završila je u Somboru, a 1934. upisala je Poljoprivredni fakultet u Beogradu, gde je diplomirala 1939. godine. Tokom studija postala je član Komunističke partije Jugoslavije. Dvaput je hapšena uoči Drugog svetskog rata: 1939. u Beogradu i 1940. godine u Novom Sadu. Po izbijanju ustanka nakon uspostavljanja nemačkog okupacionog sistema, Sonja je zajedno sa Žarkom Zrenjaninom, Tozom Markovićem i drugim istaknutim komunistima živela kao ilegalac u Petrovgradu. Početkom jula 1941. godine je poslata na partijski zadatak u Beograd, ali je uhapšena i vraćena u Petrovgrad. Mučena je i streljana na Bagljašu 31. jula 1941. godine. Pred streljanje su je pozvali da okrene leđa streljačkom vodu, ali je ona to odbila, uzviknuvši: „Pucajte, ovo su komunističke grudi!“. Posle rata, po njoj je nazvana osnovna škola smeštena u zdanju nekadašnjeg internata Karoline Mesinger.
Sonja Marinković (fotografija publikovana u: Đorđe Momčilović, „Zrenjaninske vatre. Zrenjanin u ratu i revoluciji“, Zrenjanin 1987)
EMILIJA MUNČIĆ se rodila u 1828. godine u Jarkovcu, u porodici Jakova Jaše Vekeckog, uglednog i imućnog srpskog rodoljuba koji se istakao u srpskom narodnom pokretu 1848/49. godine. U Velikom Bečkereku udala se 1855. za advokata Kuzmana Munčića. Par se nedugo zatim preselio u Jarkovac, da bi se 1869. godine vratio u Bečkerek. Emilija Munčić se silno angažovala u prikupljanju pomoći i priloga za srpske ranjenike tokom rata Srbije i Turske 1876-1877, kao i prilikom srpsko-bugarskog rata 1885/86. godine. Zbog toga je bila stavljena pod strogu kontrolu austrougarskih vlasti, ali je kasnije i odlikovana od strane kralja Srbije Milana Obrenovića. Sa svojim mužem pomogla je otvaranje prvog srpskog zabavišta u gradu, u kući gde je danas smešteno sedište zrenjaninske Predškolske ustanove. Takođe je zaslužna za zapaženo učešće Velikog Bečkereka na izložbi narodnih rukotvorina održanoj u Novom Sadu 1884. godine i osnivanje velikobečkerečke ženske zadruge, čiji je predsednik bila. Zajedno sa svojim mužem pomogla je rad Srpske velikobečkerečke čitaonice. Nakon muževljeve smrti preselila se u Kikindu. Umrla je 1903. godine.
Emilija Munčić, (ljubaznošću g. Dejana Vorgića)
Pročitaj jošvesti
VUKOSAVA SAVIĆ-ŠPAKOVSKI (Perlez, 1891 – Zrenjanin, 1958) Rođena u Perlezu 1891. godine u učiteljskoj porodici. Bila je starija sestra čuvenog pulmologa i stručnjaka za plućne bolesti Vase Savića. Završila je Učiteljsku školu u Somboru i bavila se učiteljskim pozivom, kada se posle smrti muža, ruskog potpukovnika Špakovskog, 1934. godine zamonašila i dobila ime Petronija. Kao učiteljica pisala je poeziju i 1932. godine Kolo srpskih sestara u Velikom Bečkereku štampalo je njenu zbirku pesama „Moji mozaici”. Prihod od ove knjige išao je u dobrotvorne svrhe. Vukosava Špakovska bila je jedna od inicijatora izgradnje ženskog manastira u Zrenjaninu, posvećenog svetoj Melaniji Rimljanki. Nakon njegovog osnivanja je postala igumanija. Krajem tridesetih i početkom četrdesetih godina prošlog veka aktivno je radila na poboljšanju materijalnih prilika manastira, a nakon smrti brata, Vase Savića, i na uređenju malog muzeja sačinjenog od njegove zaostavštine. Preminula je 16. marta 1958. godine. U dnevnoj štampi je 2006. godine osvanula vest da je pronađen grob igumanije Petronije, sa njenim netaknutim telom, u zazidanoj kripti unutar manastira čija je lokacija pola veka bila nepoznata.
Manastir Svete Melanije Rimljanke u Zrenjaninu. Foto: A. Radlovački
OLGA UBAVIĆ rodjena je 1919. godine u Velikom Bečkereku, gde je završila osnovnu školu i gimnaziju. Posle toga studirala je medicinu u Beogradu. Još u gimnazijskim danima postala je član Saveza komunističke omladine Jugoslavije, a kao student medicine družila se sa Sonjom Marinković. Po izbijanju Drugog svetskog rata i okupaciji Jugoslavije vršila je vezu između Centralnog komiteta KPJ u Beogradu i Pokrajinskog komiteta za Vojvodinu. Prenosila je partijski i propagandni materijal iz Beograda. Sarađivala je sa najznačajnijim komunistima onog vremena u Vojvodini: Tozom Markovićem, Kočom Kolarovim i dr. Nakon hapšenja i mučenja krajem 1941. Godine, streljana je u dvorištu Okružnog suda u Zrenjaninu, a zatim je mrtva obešena na Žitnom trgu. Njenim imenom nazvani su jedna ulica u gradu i jedan vrtić na naselju „4. jul” (danas vrtić „Leptirić”).
Olga Ubavić (fotografija publikovana u: fotografija publikovana u: Đorđe Momčilović, „Zrenjaninske vatre. Zrenjanin u ratu i revoluciji“, Zrenjanin 1987)
VUKOSAVA „VUKICA” POPOVIĆ (Smude kod Podravske Slatine, 1919 – Zrenjanin, 1998) je bila istoričar umetnosti, kustos Narodnog muzeja Zrenjanin i borac za očuvanje zrenjaninskog kulturno-istorijskog nasleđa. Bila je autor i koautor stotinak umetničkih izložbi i objavila je niz naučnih radova iz istorije umetnosti u časopisima Spona, Ulaznica, Rad vojvođanskih muzeja i dr. Ostala je upamćena kao veliki borac protiv uništavanja zrenjaninske kulturne baštine: bila je jedini kulturni poslenik koji se javno usprotivio rušenju Velikog mosta (čuvene Bečkerečke ćuprije), pa je čak podnela i tužbu protiv ondašnjeg predsednika opštine Ljubomira Pajića. Ukazivala je na loše stanje Sandićeve kuće na Karađorđevom trgu, a inicirala je i izradu elaborata iz 1968. godine, koji je za krajnji cilj imao stavljanje pod zaštitu šezdesetak objekata u užem i širem gradskom jezgru, čime je sprečeno njihovo rušenje. Vukica Popović preminula je 1998. godine i sahranjena je na Novom groblju u Beogradu.
Više o Vukici Popović možete pročitajte OVDE
Vukosava Vukica Popović
ALBINA OBREMSKI (Veliki Bečkerek, 1882 – 1927) je bila jedna od retkih žena iz Velikog Bečkereka koja je internirana za vreme Prvog svetskog rata. Rođena 1882. godine u uglednoj velikobečkerečkoj porodici Tolvet, Albina je iskazivala velike simpatije prema svojih slovenskim sugrađanima. Zbog toga je, kada je 1914. godine izbio rat, skrenula na sebe pažnju austrougarskih vlasti koje su je uhapsile, osudile i zatim internirale u logor u Čorni. Tokom suđenja bila je maltretirana i mučena, iako je bila trudna. U koncentracionom logoru u Čorni rodila je ćerku Jelisavetu, koja je ujedno bila i najmlađi internirac. Doživela je kraj rata, raspad Austrougarske monarhije i stvaranje Jugoslavije. U međuratnom periodu radila je kao činovnik prosvetnog inspektorata. Međutim, život u logoru joj je narušio zdravlje i preminula je 1927. u 39. godini života, ostavivši za sobom šestoro nezbrinute dece.
RUŽA ŠULMAN se rodila 1917. godine u velikobečkerečkom naselju „Dolja”. Bila je đak Trgovačke akademije u svom rodnom gradu, gde se upoznala sa Vladimirom Kolarovim Kočom i vremenom postala njegova nevenčana supruga. Pod njegovim uticajem postala je komunista i radila na širenju komunističke propagande i organizovanju radničkog pokreta u gradu i okolini. Bila je aktivista Crvenog krsta. Uhapšena je 1940. godine, zbog učešća u nedozvoljenoj proslavi Prvog maja, ali je ubrzo puštena na slobodu. Naredne godine učestvovala je u petrovgradskim demonstracijama protiv potpisivanja Trojnog pakta, i ubrzo počela da radi na organizovanju pokreta otpora. Uhapšena je 23. jula u vinogradu Andrije Nićetina i streljana na Bošnjakovom salašu nadomak Zrenjanina. U posleratnom periodu, novo gradsko naselje u Zrenjaninu ponelo je njeno ime, a na njegovom ulazu našla se spomen-bista posvećena Ruži Šulman.
Ruža Šulman (fotografija publikovana u: Đorđe Momčilović, „Zrenjaninske vatre. Zrenjanin u ratu i revoluciji“, Zrenjanin 1987)
Više detalja pročitajte OVDE
SIDONIJA MANGOLD se rodila 1854. godine u Velikom Bečkereku kao Sidonija Brojer. Po završetku školovanja udala se za uglednog advokata Mihalja Švarca, predsednika Jevrejske crkvene opštine, sa kojim je aktivno učestvovala u izgradnji velikobečkerečke sinagoge. Nakon muževljeve smrti, ponovo se udala, takođe za advokata Šamua Mangolda, iz ugledne velikobečkerečke porodice koja je držala čuvenu knjižaru u glavnoj ulici. Od 1905. do 1914. godine bila je potpredsednik, a zatim i predsednik Jevrejskog ženskog dobrotvornog društva. Tokom Prvog svetskog rata aktivno je radila na zbrinjavanju siromašne dece i sirotinje u gradu, kao i na prikupljanju humanitarne pomoći. Umrla je 1930. godine.
Nadgrobni spomenik Sidonije Mangold i dvojice njenih muževa. Foto: A. Radlovački
Izvor: Portal Zrikipedija
.gif)
.gif)
