Bečkerek i selo Gradnulica bile su prirodno odvojene celine

Od svih zrenjaninskih kvartova obeleženih nekadašnjim rukavcima Begeja, Gradnulica je, zajedno sa Varoši, jedan od najstarijih. Ime je dobio još u srednjem veku, po toponimu „Zlatna greda”, kako se zvala neka vrsta glavne ulice koja je povezivala dva dela srpskog sela, naseljenog posle Kosovskog boja.

Jedan deo sela bio je lociran između Đurđevske i Prvomajske, odnosno Sinđelićeve i Prizrenske ulice, i zvao se „Aljmaški kraj”, a drugi je ležao nešto južnije i zvao se „Borđoš”.

Međutim, iako je već u 15. veku promenila lokaciju prelaskom na susednu okuku Begeja, Gradnulica je i u doba turske vladavine ostala zasebno naselje. Naime, kako pokazuju popisi pravoslavnog stanovništva, koje je sprovodila Pećka patrijaršija, srpsko selo Gradnulica bilo je locirano na severnom poluostrvu gradskog „ekstravilana” i brojalo nekoliko desetina domaćinstava.

O tome kako su sve do pre dva veka varoš Bečkerek i selo Gradnulica bile prirodno odvojene celine, danas nam svedoče njihove uzajamne vizure pravcima Trga slobode i Ulica cara Dušana, kao prizori dveju varoši na brežuljcima.

Ubrzo nakon izgona Turaka, 1717. godine, Gradnulicu naseljavaju Srbi iz raznih delova Banata i selo dobija novi centar na raskršću Takovske i Ljubljanske ulice, što je preko jednog drvenog mosta vodilo na tek naseljeno ostrvo Čontiku. Sa varoškim kvartom spojena je tek u narednom veku, nakon velikog požara 1807. godine, a koju deceniju kasnije ponovo su naseljeni „Borđoš” i „Aljmaški kraj”, te novoosnovani „Bikeš” oko gradnuličkog groblja.

Tek posle velikog požara, Gradnulica dobija svoj sadašnji izgled, tj. ortogonalnu (pravouglu) mrežu ulica. Tako je i novoizgrađena Ulica cara Dušana ubrzo postala sinonim za Gradnulicu. Početak te ulice je još u prošlom veku uklopljen u sam centar Varoši kao pijačni prostor, a na njenom kraju, oko Vavedenjske crkve i Veroispovedne škole iz 1808. godine, začeo se sadašnji centar Gradnulice.

napisao: Zoltan Baba

Izvor:  časopis „Zavičajac”, broj 2, septembar 1998.

(www.zrenjaninskizavicajac.com)

Društvo zavičajaca Zrenjanina je nevladina, nestranačka, dobrovoljna i neprofitna organizacija osnovana na neodređeno vreme radi ostvarivanja ciljeva u oblasti očuvanja kulture, istorije, tradicije i svih drugih vrednosti Zrenjanina i okoline.