Spuštanjem venaca sa Pešačkog mosta u Begej, reku kojom su šlepovi zauvek odveli gotovo celo jevrejsko stanovništvo tadašnjeg Zrenjanina i uz čitanje Kadiša, molitve za mrtve, predstavnici Jevrejske opštine Zrenjanin obeležili su 77. godišnjicu deportacije ovdašnjih Jevreja.
Prisutne je u ime organizatora pozdravila predsednica Jevrejske opštine Zrenjanin, Ljiljana Popov, koja je u svom govoru istakla da počast stradalim Jevrejima odajemo sećanjem, ali to sećanje danas nema nikakvu vrednost ako dozvolimo da zlo nastavi da živi u našem društvu.
-Poruka ove komemoracije budućim naraštajima jeste da se zlo mora iz korena odstraniti, i to ne ratovima, već svojim ličnim ponašanjem i zalaganjem za bolje sutra – naglasila je Popov.
Devedesetšestogodišnji Teo Kovač iz Bečeja najstariji je svedok događaja i jedan od retkih građana, koji je preživeo nacističke logore. On svake godine dolazi u Zrenjanin da baci cvet sa mosta u reku u znak sećanja na sve one, koji se pre 77 godina nisu vratili sa puta stradanja.
Nakon što je rabin Srbije Isak Asijel pročitao Kadiš, molitvu za mrtve, u Velikom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin održana je akademija na kojoj su se prisutnima obratili predsednik Saveza jevrejskih opština Srbije, Robert Sabadoš i pomoćnik gradonačelnika, Duško Radišić.
U prigodnom programu nastupili su učenici Zrenjaninske gimnazije, članovi sekcije „Društvo u digitalnom oku“ zajedno sa profesoricom sociologije Senkom Jankov, i operska pevačica Ana Aleksić Šajrer uz klavirsku pratnju Marte Ronto.
Izložbu u Malom salonu Narodnog muzeja, posvećenu Jevrejima Srbije u Prvom svetskom ratu, otvorila je autorka Vojislava Radovanović, muzejska savetnica i upravnica Jevrejskog istorijskog muzeja.
Pre početka Drugog svetskog rata u Banatu je živelo 4113 Jevreja, a u našem gradu oko 1300. Ovde su imali svoju opštinu, biblioteku, svoju bogomolju. Među najpoznatije Jevreje spadali su vrlo ugledni građani, Viktor Elek, direktor Fabrike šećera, Hari i David Kon, hotelijeri, lekari Ivanji Mor, Imre Salgo… Jevreji su bili prvi na udaru, najpre kroz pljačkanje jevrejskih radnji i kuća.
Tako su 14. avgusta 1941. godine pohapšene sve one jevrejske familije koje su do tada još bile u svojim domovima. Na razne načine je samo oko stotinu Jevreja izbeglo hapšenje i deportaciju, dok ih je oko 1200 zauvek nestalo. Banat je tako dobio neslavni primat, kao jedna od prvih administrativnih celina pod nacističkom vlašću, koja je postala „Judenrfraj“, očišćena od Jevreja.
Piše: Tivadar Borbelj
