Mesec borbe protiv raka pluća

Srbija dočekuje ovogodišnji mesec borbe protiv raka pluća informacijom da smo kao nacija – svetski rekorderi u pušenju cigareta. Prema podacima Svetske fondacije za zdravlje pluća i Američkog društva za borbu protiv raka prikupljenim iz 71 države, Srbija je na prvom mestu sa 2.861 cigaretom godišnje po osobi. Odmah iza Srbije su Bugarska (2.822) i Grčka (2.795). Dnevno popušeni broj cigareta, dužina pušačkog staža kao i rana dob u kojoj se započinje sa pušenjem značajno povećavaju rizik od raka pluća. Uloga pasivnog pušenja danas se smatra značajnim rizikom za nastanak raka pluća kod nepušača.

UZROCI NASTANKA RAKA PLUĆA

Karcinom pluća nije zarazna bolest i ne može se preneti sa čoveka na čoveka, ali je bez obzira na to, jedan od najvećih uzročnika smrtnosti. Primarni maligni tumor pluća (tumor koji prvobitno nastane u plućima) najčešće potiče iz transformisanih ćelija sluznice bronha (glavni disajni put). Pored pušenja, faktori rizika mogu biti aerozagađenje, a zračenje i materije kao što su azbest i arsen takođe mogu imati značaja u nastanku ovog oboljenja. Rak pluća ne nastaje na osnovu genetske predispozicije, kao što je to slučaj sa karcinomom dojke ili štitne žlezde.

Zloćudni tumori sastoje se od patološki izmenjenih ćelija koje imaju mogućnost da se šire izvan mesta na kome su nastale. Ako se tumor ne leči na vreme, može napasti i uništiti okolno tkivo. Ponekad se ćelije putem krvnih ili limfnih sudova prošire sa mesta primarnog tumora, dolazeći tako do drugih tkiva i organa, gde svojom daljom deobom stvaraju novi tumor, koji se naziva metastaza.

SIMPTOMI

Najvažniji i najčešći simptomi raka pluća jesu: uporan kašalj, iskašljavanje sukrvičavog ispljuvka, bol u grudima pri kašljanju ili dubokom disanju, otežano disanje, upala pluća koja ne prolazi posle terapije ili upale pluća koje se ponavljaju na istom mestu, kao i gubitak apetita i telesne težine. U kasnijoj fazi bolesti javljaju se temperatura ili izraženija slabost, te anemija.

DIJAGNOSTIKA

RTG grudnog koša može otkriti većinu plućnih tumora, ali mu mali tumori mogu promaći. Međutim, RTG pokazuje samo senku na plućima, što nije dokaz raka. Obično je potrebna mikroskopska pretraga uzorka tkiva. Ponekad uzorak ispljuvka može osigurati dovoljno materijala za takvu pretragu (citologija sputuma). Da bi se došlo do tkiva može se napraviti i bronhoskopija. Ako je rak preduboko u plućima, da bi se mogao doseći bronhoskopom, lekar može doći do uzorka ubadanjem igle kroz kožu pod kontrolom CT-a. Taj postupak se zove iglena biopsija. Nekada se do uzorka može doći samo hirurškim zahvatom koji se naziva torakotomija. CT-om se može utvrditi jesu li povećani limfni čvorovi. Međutim, biopsija (uzimanje uzorka za mikroskopsku pretragu) je često potrebna da se utvrdi da li je povećanje nastalo zbog upale ili zbog raka.

RANO OTKRIVANJE

Kako saznajemo u Opštoj bolnici “Sveti Jovan” u Zrenjaninu, masovno rano otkrivanje u širokoj populaciji, fluorografisanje, daje odgovarajuće rezultate ali u malom procentu. Kasno otkrivanje karcinoma pluća je i osnovni razlog što je uspeh lečenja ove bolesti mali, a samim tim smrtnost velika. Godišnje u našoj zemlji od raka pluća približno oboli 5200 i umre 4600 osoba. Karcinom pluća je jedan od najpodmuklijih malignih tumora, zato što veoma dugo može da postoji, a da praktično ne daje nikakve znake i nikakve bitne smetnje.

LEČENJE

Lečenje raka pluća zavisi od tipa tumora, veličine i lokalizacije, stepena proširenosti (da li se proširio izvan pluća), opšteg zdravstvenog stanja bolesnika i pridruženih bolesti (srčane bolesti, bubrežne bolesti, šećerna bolest, bronhijalna astma …). Rak pluća leči se hirurški (operacijom), radio-terapijom (zračenjem) i hemioterapijom (citostaticima). Te metode moguće je sprovoditi izolovano ili zajedno, a hirurško lečenje ponekad se može kombinovati sa zračnom terapijom ili hemioterapijom.

U Opštoj bolnici Sveti Jovan, pacijenti na sopstveni zahtev, bez prethodne indikacije lekara opšte prakse, mogu uraditi RTG pregled pluća u preventivne svrhe a zatim, po potrebi obaviti i pregled lekara specijaliste pulmologa. Snimanja pluća se zakazuju i obavljaju u terminima koji najviše odgovaraju samim pacijentima, dok se rezultati dobijaju odmah nakon snimanja, očitavanjem od strane radiologa.