Izložba “Smrt fašizmu!” biće postavljena u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin 2. oktobra 2020. godine, na dan oslobođenja našeg grada u Drugom svetskom ratu. Realizovana je zahvaljujući sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, povodom 75 godina od pobede nad fašizmom u Drugom svetskom ratu. Petrovgrad je oslobođen 2. oktobra 1944. godine, tako da se ove godine navršava i 76 godina od oslobođenja grada.
Autor izložbe je Vladislava Ignjatov, kustos – istoričar.
Ulazak Crvene armije u Petrovgrad, oktobar 1944.
Izložba “Smrt fašizmu!” sastoji se iz dva segmenta. Prvi obuhvata istorijat oslobodilačke borbe u Petrovgradu od 1941. do 1944. godine (Martovske demonstracije, ulazak Nemaca u grad i njihov teror, ustanak i Narodnooslobodilačka borba) s akcentom na oslobođenju grada – 2. oktobar 1944. predstavljen kroz kratak tekst i fotografije, kao i razne predmete i dokumenta – koji se čuvaju u Narodnom muzeju Zrenjanin.
Partizanka u Petrovgradu, oktobra 1944.
Drugi segment izložbe čine fotografije spomenika širom srednjeg Banata, kao i u samom gradu, koji kao nemi svedoci predstavljaju doprinos kulturi sećanja na još jedan tragičan period jugoslovenske i srpske istorije – period borbe protiv fašizma.
Deo teksta izložbe
autor Vladislava Ignjatov, kustost – istoričar
„Nakon aprilskog rata, Vojvodina je bila podeljena. Bačka i Baranja su pripale Hortijevoj Mađarskoj, Srem – Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH), a Banat je kao zasebna oblast ušao u sastav Nedićeve Srbije, ali je vlast zapravo bila u rukama lokalne nemačke manjine – folksdojčera.
*
Borba Srba, kao i pripadnika drugih nacionalnosti, u tada severnom Banatu bila je sastavni deo sveukupne oslobodilačke borbe protiv nacističkog režima u okupiranoj Jugoslaviji i velikom delu Evrope. Banat, kao i cela Vojvodina s izuzetkom Fruške gore, zbog svog geografskog položaja bio je nepogodan za partizanski način ratovanja, tako da je akcenat oslobodilačke borbe na ovom prostoru bio na sabotažama i brzim akcijma i izbegavanju frontalnih sukoba s daleko nadmoćnijim neprijateljem. U Banatu nije bilo bratoubilačke borbe odnosno građanskog rata, što je izuzetna osobenost oslobodilačke antinacističke borbe u ovom delu Vojvodine i Srbije.
Današnji Srednjobanatski okrug, koji je geografski pripadao severnom Banatu, odnosno njegovo administrativno sedište grad Zrenjanin ‒ nekada Veliki Bečkerek i Petrovgrad ‒ imao je značajnu ulogu u oslobodilačkoj borbi u periodu od ustanka – jula 1941. pa do oslobođenja 2. oktobra 1944. godine.
Rat je odneo brojne žrtve iz redova srpske i drugih nacionalnosti. Veliki broj stanovnika ovog prostora je preživeo težak život u logoru, koji se nalazio u samom gradu, a neki i u nemačkim logorima, oformljenim u okupiranim evropskim zemljama, širom Trećeg Rajha.
*
Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ) i Crvene armije ušle su 2. oktobra 1944. godine u Petrovgrad. U završnim operacijama oslobođenja grada učestvovali su i dotadašnji ilegalci, koji su se u okupiranom gradu četiri godine borili na sve moguće načine. Grad je ostao pošteđen teških razaranja. Nakon oslobođenja Banata, mnogi Banaćani su nastavili borbu u vojvođanskim i drugim jedinicama NOVJ, do konačne pobede 1945.“
