Veličanstveni Portreti – izbor iz zbirke Savremene galerije Zrenjanin

U okviru projekta Jugoslovenski umetnički prostor u prostoru Umetničke kolonije Ečka koji je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, Savremena galerija Zrenjanin je pre nekoliko meseci priredila i izložbu Portreti, izbor iz zbirke Savremene galerije Zrenjanin.

Izložba koja je predstavljena tokom meseca maja, ostavila je snažan utisak na publiku.

– Analizirajući portrete iz zbirke Savremene galerije Zrenjanin došlo se do zaključka da su portreti u Ečki uglavnom i rađeni tokom prvih decenija od osnivanja Umetničke kolonije kada je bilo izraženo prisustvo umetnika sa prostora bivše Jugoslavije i jugoslovenski duh u kolonijskom delovanju, kao i da je veliki broj portreta dospeo u zbirku Savremene galerije Zrenjanin kao poklon Saveznog izvršnog veća 1963. godine što ukazuje na specifičan „sistem umetnosti“ odnosno otkupnu politiku u bivšoj SFRJ, u skladu sa fenomenom „jugoslovenski umetnički prostor“, kaže za portal I love Zrenjanin kustos i autor izložbe Sunčica Lambič Fenjčev.

• • Portreti na izložbi su nastali u periodu od sredine 30-tih godina 20. veka do početka 2000-tih, od strane umetnika sa prostora bivše Jugoslavije. Kroz izložbu možemo dobiti uvid kako se tema portreta razvijala tokom sredine i druge polovine 20. i početka 21. veka. Na portretima nastalim uglavnom do i oko 50-tih godina prošlog veka autori su se trudili da realistički prikažu crte lica, ali primarno je bilo prikazivanje karaktera portretisanih, dok je kasnije sve više primetno da se portreti izvode simbolistički, ekspresionistički, sa tendencijama apstrahovanja ljudskog lica i figure, na kojima umetnici na prvom mestu iskazuju svoju ideju dok je sam lik predstavljenog u drugom planu.

Među najznačajnijim, ali i najzanimljivijim portretima predstavljenim na izložbi jesu svakako autoportreti samih umetnika ili portreti značajnih umetničkih i drugih ličnosti.

Na izložbi je prisutan „Autoportret“ Ivana Radovića, ulje na platnu, delo koje je ušlo u zbirku Savremene galerije Zrenjanin 1963. godine. Slika predstavlja realistički izveden autoportret Ivana Radovića u toplom, punom koloritu, koji je umetnik često koristio slikajući bogatstvo vojvođanske ravnice.

Portret Pjera Križanića, poznatog karikaturiste, koji je ovekovečen od strane jednog od najznačajnijih umetnika sa prostora Bosne i Hercegovine, Vojislava Voje Dimitrijevića 1955. godine ušao je u zbirku kao poklon Saveznog izvršnog veća Savremenoj galeriji Zrenjanin 1963. godine.

Među značajnim portretima koji su u zbirku ušli putem ovog poklona, a koji spadaju u neka od najvrednijih dela koje Savremena galerije Zrenjanin čuva u svojoj zbirci su i „Portret devojčice“ Bore Baruha, nastao u periodu od 1935. do 1941. godine, „Glava devojke“ iz 1952. Nedeljka Gvozdenovića, kao i čuveni portret žene pod nazivom „Portret“ Milenka Šerbana iz 1949. godine. Ovi slikari, predstavnici srpskog međuratnog modernističkog slikarstva uglavnom su u tom duhu, realistički, suptilnim koloritom i intimističkom atmosferom slikali portrete.

U duhu srpskog međuratnog modernističkog slikarstva su takođe naslikana i značajna dela Vase Pomorišca „Stara Crnogorka“ iz 1954, kao i „Seljanka pred ogledalom“ Stojana Aralice, iz 1955. godine.

Na izložbi su predstavljeni i portreti značajnih slikara koje su izveli, za srpsku umetnost neki od najznačajnijih vajara, Nikole Koke Jankovića „Studija za bistu Save Šumanovića“ iz 1962, i Nandora Glida „Glava Piva Karamatijevića“ iz 1963. godine. Savremena galerija Zrenjanin čuva i „Portret Borisa Kidriča“, nastao oko 1958. godine, čuvene srpske vajarke Olge Jevrić. Ovi portreti su izvedeni u bronzi, a u zbirku Savremene galerije Zrenjanin su došli sa izložbi Umetničke kolonije Ečka, pošto su njihovi autori bili redovni učesnici kolonije prvih decenija od osnivanja.

Tendencije ka geometrizaciji i apstrahovanju ljudskog lika možemo iščitati na portretima iz 1958. i 1959. godine koji prate opus Lazara Vozarevića, jednog od najznačajnijih srpskih slikara, pripadnika Decembarske grupe, koja je načinila prekretnicu u srpskoj umetnosti u drugoj polovini 20. veka nakon socrealističkog dogmatizma. Na izložbi su predstavljena još tri portreta čiji su autori pripadnici Decembarske grupe, dva ženska portreta Dragutina Cigarčića iz sredine pedesetih i jedan, može se reći, neobičan portret Aleksandra Lukovića, „Klovn sa drvenim konjem“ iz 1956. godine, koji predstavlja tipičan motiv njegovih slika.

Vredni pažnje su i portreti zrenjaninskog umetnika, nekadašnjeg profesora Gimnazije Jovana Janičeka, „Portret devojke“ iz 1956. izveden u geometrijskom maniru u kojem možemo prepoznati znakove kubizma i konstruktivizma, kao i umetnika koji takođe potiče iz Zrenjanina, a koji je postao jedan od najznačajnijih srpskih enformelista, Živojin Turinski, čije delo „Šahista (Starac sa lulom)“ iz 1959. godine predstavlja početke njegovog slikarskog stvaralaštva. Poreklom iz zrenjanina je i slikar Jovan I. Rakidžić, koji će svoju umetničku i profesorsku karijeru nastaviti u Novom Sadu i čija se slika pod nazivom „Portret“ iz 1967, koja predstavlja portret starca u duhu umetnikovog angažovanog slikarstva, takođe nalazi u zbirci Savremene galerije Zrenjanin.

Među portretima na izložbi su i dva veoma ekspresivno izvedena ženska portreta, „Portret“ iz 1956. Imre Šafranja, vojvođanskog umetnika, jednog od slikara iz vojvođanskog umetničkog kruga koji su bili osnivači umetničkih kolonija u Vojvodini pedesetih godina prošlog veka, i „Mira“ portret iz 1955. godine, umetnika iz Hrvatske Borisa Dogana.

Jedinstveni u zbirci su portreti – kolaži Ivana Tabakovića „Portret XX – iz ciklusa kolaža susreti i portreti“ iz 1967. i „Pevačica zabavnih melodija“ iz 1972. godine koji predstavljaju umetnikovu reakciju na svet i društvo koje ga okružuje.

U tom periodu, pa prema dvehiljaditim umetnici se sve manje interesuju za tačnost prikazanog lika, a sve više teže da iskažu sopstvene misli, osećanja, ideje. To se jasno vidi na ekspresionistički izvedenom portretu Velizara Krstića na kojem je ekspresionističkim potezima i jarkim bojama izveden „Portret slikara“ iz 1986, kao i pop-artistički izvedenom portretu „Za šankom“ Miodraga Miljkovića iz 1985. godine.

Početkom 2000-ih, tačnije 2014. Nastalo je delo Radenka Milaka, umetnika iz Bosne i Hercegovine, pod nazivom „Čarli Čaplin i Gavrilo Princip 1914. (Never ending story)“ koji iskazuju umetnikov kritički pristup prema istorijskim činjenicama i aktuelnim događajima u svetu u kojem živimo.

Među portetima iz zbirke Savremene galerije Zrenjanin najviše emocija izazivaju portreti dece, među kojima je portret „Devojčica na klupi“ iz 1958, koje je sa velikom ljubavlju i razumevanju prema deci i dečijoj igri slikala Mirjana Šipoš, kao i nežni portret „Glava devojčice“ iz 1957. izvedena u belom mermeru vajara Stevana Dukića.