Odakle pojam hermeneutike u naslovu ovog teksta? Razlog je taj što pozorišna ekipa koju je okupio reditelj zrenjaninskog “Don Žuana”, po Molijeru, Igor Vuk Torbica, smelo ali odgovorno, logikom intertekstualnog i fenomenološkog čitanja, reinterpretira ovaj klasicistički tekst.
Predstava koju su nam oni predstavili, sadrži u sebi stav, stil i smisaonu vertikalu. Don Žuana, Iz Molijerovog 17. veka, oni rekonstuišu optikom, logikom i sintaksom generacije koja nadolazi. Čine to bez kvaziosavremenjavanja ili prizemnih socio-političkih aluzija. Reditelj i glumci to postižu isključivo razumevanjem svog i klasičnog vremena i žanrova.
Za razliku od mnogih pozorišnih anfanteribla, koji su samo hteli i smeli, Igor Vuk Torbica je, prilikom interpretacije Molijerovog i arhetipskog Don Žuana smeo, razumeo i umeo! Interprtetacija ide iz teksta, transformiše ga u u duhu sadašnje epohe tako što ga reinterpretira. Njegov “Don Žuan” je iz ovog vremena, koje je izvan istorije, ideologije, preovlađujuće religije odnosno etike, konačno ovo je i vreme nedefinisane estetike.
Pored reditelja svakako je odlučujuću reč u koncipiranju ovog viđenja Molijerovog dela ima i dramaturkinja Tamara Bijelić, čije se viđenje ove klasične, toliko poznate teme, tako da se čak i zaboravlja njen filozofsko-literarni kontekst, zasniva na paradoksalnom kontapunktu između bajronovskog, romantičarskog pristupa, i Kamijevog apsurdističkog ugla posmatranja ovog fenomena. Posebno u adaptaciji, ona se opredeljuje da ne menja skoro ništa u fakturi dela,ali istovremeno, uz puno saglasje reditelja, na zrenjaninsku scenu Tamara Bijelić podastire potpuno izmenjenu scensku strukturu, ili kako bi se to popularno danas reklo – ona je Torbici ponudila sasvim izmenjen format Moijerovog i inih Don Žuana.
Torbica je, bez ikakvih nepoznanica sa filozofsko-etičkim i estetičkim značenjima ovog lika i dela, hrabro i znalački nastavio da čita i interpretira ovakav “libreto”. Želeo je da svojoj generaciji ispriča lični doživljaj ovog komada, poštujući Molijera ali svestan da bi rekonstrukcija klasicističkog pozorišta bila zaludan posao. On prati Don Žuanovu avanturu, izvan morala, sentimenta i obzira, po samom rubu egzistencijalnog smisla, nalik junacima Keraukovih bitnika iz “on the road” proza, svesno se odričući svih socijalnih i religijskih odrednica. Čak i segment erotske proždrljivosti, koja prati ovaj lik kroz vreme i žanrove, u ovoj rediteljskoj ravni ne deluje kao presudan motorički reagens.
Naglašena motoričnost, kretanje i promena prostora, saputnika, situacija, postaje u ovakvom hermenautičkom čitanju Molijera, dramaturški zamajac ali i razlog postojanja glavnog junaka – Don Žuana. On, u reinterpretaciji tandema Torbica – Bijelićeva više nije samo “zavisnik” od kobne potrebe da osvaja i izneverava žene i devojke. U zrenjaniskom formatu Don Žuan strepi i strada samo od neizdrživog nagona da se kreće, odnosno da ne bude na mestu gde se upravo nalazi.
Interperetirajući Molijerov predložak konsekventno, razmotavajući ga logikom nekonvecijalnosti, sa Don Žuana prvo otpadaju staleške i religijske naslage, međutim, izmenjena dramaturgija dovodi i do pomeranja fizionomije poznatih Molijerovih likova. Najvidljivija transformacija se odigrava kod lika Zgaranela koji se razvojem dramske radnje, iz segmenta u segment, sve više transformiše od suprotnosti Don Žuanove u lik koji je praktično njegov alter ego! Zganarej je ovde praktično lukavija i perfidnija dopuna strastvenog i hirovitog Žuana a ne njegov antipod i prividni zastupnik vrline. Simbolično menjanje odeće između njih dvojice na samom kraju ovog izvođenja, to potvrđuje. Kao i što i scena “uskrsnuća”, posle božanskog kažnjavanja sa neba, definitivno ovo delo odvodi na novo duhovno raskršće.
Bitno, ali i razložno, izmenjena optika u interpretaciji Molijera i mita o Don Žuanu, vidno je podržana u igri mladog glumačkog sastava koji zdušno, uvereno i razložno demonstrira saglasnost i razumevanje konteksta koji su im režija, ali i dramaturgija, ponudili. Izvan klasične teatralnosti, u preciznim ali elastičnim koordinatama moderne igre kao interpretacije mogućnosti i zadatosti, ansambl, na čelu sa razigranim Ivanom Đorđevićem, iznosi svoju viziju večne teme o individualnoj slobodi i njenim granicama. Đorđević je, oćigledno, na ti sa Don Žuanom, isto kao što su današnje generacije ležerne u odnosu na skoro sve etičke i estetičke norme. Prikazujući Don Žuana, Đorđević demonstrira i neophodnu životnu, mada nedefinisano dovoljno, strepnju koja u ovom veku zamenjuje religioznu predistiniranost.
Takođe, u njegovoj igri pleni i dobar partnerski odnos sa skupinom koja ga prati, Zganarel je u viđenju Dejana Dedića sasvim izmenjen. Zahvaljući režiji ali i glumčevoj podsmešljivo-ironičnoj postavci koja je imala lepu razvojnost. Neočekivano, za publiku, ulogu antipoda Žuanu, vrlo disketno ali precizno i razložno u ovoj predstavi preuzima Guzman, koga Dejan Karlečik donosi sit diskretnih ali doslednih glumačkih gestova. Dobro i strpljivo. Snagom glumačke individualnosti, koja je se iz uloge u ulogu sve upečatljivije uspostavlja, Sanja Radišić Subotić ostvaruje decentan lik Elvire, ljubavne žrtve i iskušenice. Dovoljno je ogrnuta religioznim oreolom ispog koga se nazire mudrost koja nadilazi mržnju.Ova je glumica sazrela za složene uloge a u ovom komadu predstavlja jednu od uporišnih tačaka koja ima molijerovsku boju.Jelena Šneblić, u građenju potuljene provincijske matrone, Maturine, izbegava svaku nefunkcionalnu karakterizaciju, dok je Šarlota, u glumi Edite Tot, dovoljno lakoverna i prevrt ljiva. Don Karlosa, Miljan Vuković interpretira dovoljno promišljeno i time izbegava karikaturalnost u koju ovaj lik linače ako zapada.
Igrajući Pjeroa, Stefan Juanin pokazuje nečekivane ali dobrodošle gipkosti duha, morala, čak i tela. Prvoslav Zakovski, odmereno i funcionalno glumi Don Luja, koji je u ovom čitanju Molijere dosta skrajnut. Mirko Pantelić, manje kao gospodin Dimanš, više u u liku Debelog Luke, prihvata moderniji stil ove predstave.
Epizoda Jovana Toračkog, u liku provincijskog mudraca Frančeska , jedna je od poslastica ove dobre predstave. Jednostavno, smireno i suvereno ovaj glumac svojom pojavom unosi u Don Žuana novih generacija kap vedrine iz vanvremene večnosti, dok kao istinski majstor scene demonstrira snagu ličnosti u epizodnoj roli.
Konačno, Zvonko Gojković, u ulozi Don Alonza, još jedanput uspešno prikazuje šarmantost “glume bez glume”! U komadu igra i Jelana Kesić.
Don Žuana trećeg milenijuma, Veljko Stojanović je smestio uglavnom u prazninu višestruke aluzivnosti, dok je u kostimiranju aktera pribegao eklekticizmu koji je pomalo oštetio glumice. Muzika Marka Marića je značajan deo ove moderne, višeznačne i najavljujuće predstave pozorišta “Toša Jovanović”. Koja će neke oduševiti, duge zbuniti, a poneke i iritirati. Ipak, novo uvek ima takve propratne efekte.
Zoran Slavić, književnik i publicista Foto : Jovan Njegović Drndak
.gif)
.gif)
