68. FESTIVAL PROFESIONALNIH POZORIŠTA VOJVODINE
DNEVNIK KRITIČARA – DAN 7.
„Zrenjanin“, Narodno pozorište „Toša Jovanović“ Zrenjanin
režija: Boris Liješević
Izvođenjem predstave „Zrenjanin“ sinoć je u našem gradu završen sedmodnevni 68. Festival profesionalnih pozorišta Vojvodina. Predstava „Zrenjanin“ ujedno je proglašena najboljom.
Oduvek je pozorište, pod uslovom da je pravo i autentično, za trenutak i centimetar, bilo ispred aktuelne stvarnosti. Najnovija predstava zrenjaninskog pozorišta „Zrenjanin“, sa nazivom koji je sazdan, danas i ovde, kao svojevrsna personalna ali i ideološko-istorijska aluzija ali i kontraverza, u momentu odvijanja bila je, snagom artističkog umeća i poštenja, bolјa, iskrenija i autentičnija od konteksta u kome se dešavala. Lokalnog i opšteg. Naravno, kada se aplauzi stišaju, slegnu emocije, počinje razlikovanje, analiza, zamerke. Estetičke, ideološke, generacijske, socijalne. Jedino kod dobrog pozorišta, a u ovom slučaju ono se dogodilo, preostaje umetnost glume. Ali, zar je to malo u ovim oskudnim vremenima?
U recepciji komada „Zrenjanin“ biće, i normalno je da bude, različitih percepcija i interpretacija. Pre svega ideoloških, a najmanje pozorišnih i estetičkih. Pogotovo kada se zna da je tema predstave isečak iz života u nas, u vremenima „plјačkaških privatizacija“ iz kojih su proizašli masovni gubitnici, odnosno malobrojni profiteri, koji su bili u publici, ili kao skriveni akteri egzistiraju u našem okruženju. A svi jesu na neki način buduća pozorišna publika, ili gledaoci nekog TV rialitija. Sve ovo je socio-psihološki ambijent u kome je realizovana ova predstava.
Ipak, jedino što treba da ostane neupitno jeste – glumačka energija, posvećenost teatru, kao i iskreno dramsko umeće. Zrenjaninski glumci, bez obzira na veličinu zadataka, kao i na funkcionalnost njihovih uloga, u ovom tetarskom spoju emocije, ideologije, bliske istorije, sa pomalo filozofije, uspeli su da iznova dokažu da je moć pozorišta i dalјe nemerlјiva. Odnosno, da počiva na onima koji kroz svoje telo, um i dušu propuštaju, boje i usijavaju ideje i emocije trenutka, vremena ili epohe, dok sve započinje inicijalnim tekstom mladog Igora Štiksa, koji je u osnovi hibrid levičarske filozofije, umetničko-socijalne anagažovanosti, dovolјno dramatične fabule, koja je, srećom, spuštena na nivo pojedinačnih sudbina. I sve to prošarano sa elementima felјtona i političkih parola. Dok povezivanje osnovne teme sa, već okrnjenom „legendom“ o Žarku Zrenjaninu deluje kao dobar marketinški potez, ali ne ništa više.
Prepoznatlјivost lokalnih propalih preduzeća, čak i negativnih aktera, nosi sa sobom pozitivan ali i negativan efekat „identifikacije“, što je danas opšti književno-pozorišni manir. Utisak mi je da je Igor Štiks svojim dramskim predloškom reditelјu ove predstave Borisu Liješeviću dao dosta žanrovski neopredelјen tekst, ideološki zaoštren ali i otvoren za autorsku interpretaciju, što je Liješević vrlo inspirativno, služeći se snažnom ekspesivnošću, sa izraženim poverenjem u ansambl, iskoristio. Napravio je uzbudlјivu, dramatičnu i scenski plastičnu predstavu, koja je bila kombinacija namernog „plakatskog kolažiranja“, mikro scena socio-psiholških minijatura, emotivnih erupcija odnosno katarzičnih kadenci, kao i povremenog koketiranja sa mjuziklom.
Liješević je potencirao dramske vrline teksta permanentno premeštajući težište drame sa opštih, ideoloških i načelnih zahvata ( iz istorije našeg društva, koja još traje) na personalne egzistencijalne sudbine. Na taj je način dramski tekst „Zrenjanin„ profunkcionisao na zrenjaninskoj sceni kao svojevrstan melanž brehtovske dramaturgije, sa nečim što je svojevremeno bio rukopis reditelјa Ljubiše Ristića.
Posebna vrlina njegove režije predstavlјa rad sa glumcima, odnosno trud i spemnost da oni budi pravi akteri i nosioci umetničke angažovanosti zrenjaninskog „Zrenjanina“, što je vidno i u načinu njihov igre koja je više proživlјavanje a manje tehnika i tehnologija, koji su prisutni, ali su ostali u drugom planu.
Glavnog negativca, „plјačkaša“ i biznismena, Minija, Jovan Torački igra kao osobu lišenu svakih skrupula. Štiks ovaj lik piše kao oličenje ugnjetača, društvenih parazita i moćnika, tako da joj Torački dodaje samo ekpresivnost i stilske specifičnosti, jer bi sve ostalo menjalo iz temelјa lik koji tumači. Lik koji se u drami samo po jednom slovu u imenu razlkuje od stvarnog lica. Lik/tip/simbol koji ovaj glumac stvara ima dovolјno plastičnosti i uverlјivosti, premda je od svih aktera najviše limitiran funkcijom i fenomenom prepoznatlјivosti. Što nije bio slučaj sa Milјanom Vukovićem, koji je igrao drugog negativca ove dramske priče. U ulozi „gorile“ i slepog plaćenika, on je stvorio vrlo živopisan lik poslušnika, intelektualne i moralne nule. Izbegavši klišetirani obrazac tumačenja ovakvih likova, on je, svesno ali kontrolisano prelazeći granicu karikaturalnosti, ovoj dosta surovoj predstavi, doneo humorni iskorak.
Ženski likovi iz ove predstave kao da najviše korenspondiraju sa akuelnim vremenom. Konobarica i nesuđena pevačica Mala (igra je Sanja Radišić potpuno uranjajući u njen lik i sudbinu), iznova otvara temu sudbine ruralne žene u postsocijalističkim društvima, dok aktivistkinja Eva, koju donosi Edit Tot, sa malom distancom prema liku, kao da istovremeno živi i posmatra svoj lik, unosi u savemeno dramsko stvaralaštvo i temu transrodnih osoba. Što je, ipak, dosta van opšteg dramskog toka ove predstave, premda ne mimo Štiksovih autorskih zamisli. Sanja Radišić, dakle, svoj lik donosi u punoj ekspresionističkoj tenziji dok se u igri Edite Tot osećaju elementi promišlјanja, što režija Borisa Liješevića drži u dobrom balansu.
Milan Kolak, igrajući dosta nedefinisani lik mladog (nevladinog) aktiviste Koče gipko, živahno i pomalo impresionistički, oživlјava mladića koji je poreklom deo vladajuće nomenklature a opredeljenjem pripada onima koji pokušavaju da deluju socijalno odgovorno, čak podsticajno, u artikulisanju radničkog bunta. Šematičnost, sa kojoj pisac uspostavlјa ovaj lik, Milan Kolak, uz pomoć Liješevića, u većini klјučnih scena prevazilazi.
Tandem radnika, socijalni pozitivac Zrenjanin, obeležen i sa ideološkim predznakom, koji donosi nadimak, koga igra eksplozivno i ekspresivno Dejan Karlečik, i prevrtlјivac i “izdajnik“ svoje klase, Roki, donosi ga izraženom savitlјivošću i elastičnošću – Stefan Juanin, kao antipodi i paradigme naše tranzicije, funkcionalno ali i simboličkii obeležavaju suštinu predstave. Jer se u njoj glavna drama odvija unutar korpusa gu bitnika, dok kapitalizam, plјačkaški i „nemoralni bizismeni“ u komadu „Zrenjanin“ samo predstavlјa neophodnu platformu ibzenovski shvaćene društvene nepravde. Karlečik je u svojoj ulozi potpuno uverlјiv u sve tri faze transformacije. Od oportuniste, do na samožrtvovanje spremnog čoveka, prošavši i seksualno otrežnjenje. Eruptivan, ali sa preciznom kontrolom energije. Juanin je u razvoju svog lika, prevrtlјivca i konvertita, vešto koristio umeće preplitanja karakternih osobina, što je ovom negativnom ulozi dalo slojevitost.
Predstava sadrži u sebi i dosta muzičkih elemenata ali ne i dovolјno da bitnije poprimi elemente mjuzikla. Međutim, Sanja Radišić vrlo ekspresivno i posvećeno najintimnije delove svog lika plasira kroz tu formu. Dok je sama muzika Jelene Popržan scenski uverlјiva, a muzikološki eklektična. Scenska rešenja Vladimira Savića su u okvirima modernog realizma i izrazito funkcionalna. Što važi i za kostime Drine Krlić, koji su imali u sebi i diskretne elemente elegancije.
Konačno, gledali smo dobru, uzbudlјivu, angažovanu i poštenu predstavu, koja će se više svideti levičarima ali ni to nije najgore što nam se može desiti u savremenom životu.
Zoran Slavić, kritičar i publicista
Foto: Jovan Njegović Drndak
Pročitajte još: Predstava „Zrenjanin“ najbolja predstava 68. Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine
.gif)
.gif)
