Tokom decembra prošle godine, zahvaljujući pogodnim temperaturnim uslovima, nastavljeni su konzervatorsko – restauratorski radovi na obnovi Parohijskog (Svetosavskog) doma u Perlezu, koji se nalazi u okviru porte srpske pravoslavne crkve Uspenja Bogorodice, izgrađene u prvoj deceniji 19. veka.
Zgrada parohijskog doma nalazila se u veoma lošem građevinskom stanju, te je bilo neophodno preduzeti hitne mere tehničke zaštite! Deo zgrade prema dvorištu bio je statički ugrožen, krov dotrajao u tolikoj meri da se počeo urušavati, a malter sa fasade u pojedinim delovima je potpuno nestao.
– Tokom leta 2013. godine prvo su izvedeni radovi na obnovi krova; zamenjena je dotrajala i ugrađena kompletno nova krovna građa i pokrivač – biber crep.
– Nastavak radova obuhvata sanaciju zidova od vlage, restauraciju fasade i izradu nove stolarije, koja će biti urađena po uzoru na originalnu. Ova faza radova podrazumeva i adaptaciju enterijera za potrebe više korisnika.
IZGLED OBJEKTA PRE RADOVA 2008. GODINA
Fasada prema ulici Vuka Karadžića
Fasada prema Trgu kneza Mihajla
Dvorišna fasada
Izgled objekta nakon radova na obnovi krova
ISTORIJAT GRAĐEVINE I STILSKO ARHITEKTONSKA ANALIZA
Istorija ove monumentalne prizemne građevine nije još uvek rasvetljena. Pretpostavlja se da je nastala kada i crkva, a da je početkom 20. veka pretrpela značajne izmene prilikom kojih je proširena (dograđena) i kada fasada dobija raskošan secesijski izgled.
Ovaj ugaoni objekat je osnove u obliku latiničnog slova L koji svojim krilima prati regulacionu liniju Ulice Vuka Karadžića i Trga kneza Mihajla.
Zgrada je kvalitetno zidana od dobro pečene cigle. Ulične fasade su dekorisane na isti način – sa obe strane se nalazi centralno pozicioniran i blago isturen rizalit koji je u zoni krova akcentovan lučnom atikom tipične secesijske likovnosti. Fasada je raskošno i bogato dekorisana sa geometrizovanim i floralnim detaljima u plitkom malteru i gipsu. Ulazna vrata su takođe obrađena u secesijskoj formi.
U krilu prema Trgu nalazi se sveštenikov stan, dok se u dužem krilu prema Ulici Vuka Karadžića nalazila prostrana svetosavska dvorana. U enterijeru je ostala sačuvana originalna stolarija i bravarija i profilisan plafon svetosavske dvorane.
Građevina svojim izgledom svedoči o spremnosti crkve da prihvati novonastali stil u umetnosti i arhitekturi i da finansira rad vrhunskih majstora zanatlija za njenu realizaciju. Perlez, koji je bio naseljen uglavnom srpskim i nešto nemačkim stanovništvom, bio je bogato parohijsko sedište u 19. veku, sa monumentalnom crkvom i parohijskim domom.
Perlez je u sastavu Austrougarske monarhije imao status sreskog mesta u okviru Torontalske županije. Pre sto godina imao je svoj sreski sud (danas zdravstveni centar), veliku školu, veliki mlin, poštu, carinu i mnoge solidne građanske kuće u centru sela. Danas predstavlja vrednu Prostornu kulturno – istorijsku celinu koja je pod prethodnom zaštitom.
*Srpska pravoslavna crkva Uspenja Bogorodice uživa status spomenika kulture, u čijoj se zaštićenoj okolini nalazi Parohijski (Svetosavski) dom.
Izvor: www.zrenjaninheritage.com Autor: Bojan Kojičić, istoričar umetnosti
.gif)
