Čenta - selo u kom su avlije sirkom ograđene

Naziv sela potiče, verovatno, od staroslovenske reči „Lantra“ (torba), jer je selo u srednjem veku bilo okruženo barama i močvarama, pa se tokom većeg dela godina nalazilo praktično na ostrvu, a meštani u tom selu, sakriveni kao u kakvoj torbi, od nepoželjnih prolaznika i poreznika.

Ulaskom Čente u sastav Vojne granice 1753. godine, selo dobija naziv Leopoldovo i taj naziv se zadržava sve do 1883. godine, kada se selu vraća pređašnji naziv.

Za Čenćane meštani okolnih sela su nekada govorili da su im avlije samo sirkom ograđene. Kada je između dva svetska rata namernik putovao iz Pančeva ka Perlezu za Titel ili Veliki Bečkerek, i bez putokaza, u večernji sumrak, mogao bi pogoditi u kom se selu nalazi. Ako bi na sokaku video musavu dečurliju kako se otimaju oko kriški pečenih ludaja, ili osetio miris ovog hranjivog i zdravog povrća, znao bi da se nalazi u Opovu. Ukoliko bi se vazduhom širio miris zagorele masti i pečene ribe, mogao je sa sigurnošću znati da se nalazi u Barandi.

A u Čenti su bašte i avlije bile ograđene sirkom metlašem. Stajale su stabljike sirka gordo i uspravno kao graditeljski soldati na mrtvoj straži.

Idući od severa, iz pravca Zrenjanina i Perleza, nekadašnjim carskim drumom, od kojeg su ostali redovi dudova zasađeni u vreme kada je moj askurđel Miloš narukovao, negde sredinom 19. veka. Čenta se vidi sa udaljenosti od oko deset kilometara. Vide se krovovi kuća, krošnje drveća i crkveni toranj. Tu, pred samim selom, puca vidik ka zapadu, na Kulpin aluvijalnu ravan koja se prostire do ušća Tise u Dunav. Jasno se vidi kićeni Srem, obronci Fruške gore i Slankamen na bregu, sav utonuo u voćnjake i vinograde. Malo desno, šćućurio se Titel podno brega koji ga natkriljuje.

Ako se dolazi sa juga, iz pravca Beograda, Čenta se gotovo i ne vidi, već samo dugačka i uska pruga vrba i topola sa obe strane kanala Karaš. Karaš je rukavac Tamiša koji se u Dunav uliva preko Surduka. Nastao je prokopavanjem jednog od meandara i starih korita Tamiša. Prešavši most, putnik odjednom iznenađen stupa u selo.

Čenta je selo u jugozapadnom Banatu, na desnoj strani doline Tamiša i na južnoj periferiji zrenjaninske lesne terase. Prvi pisani pomen Čente je iz turskog perioda nešto pre 1550. godine. Prema tom popisu, selo je imalo 13 srpskih poreskih glava. Za sve vreme turske vladavine u Banatu, Čenta je bila naseljena i brojno je jačala. Prema popisu iz 1740. godine, posle austrijsko-turskog rata, u Čenti je bilo samo sedam domova. Rat i kuga su desetkovali stanovništvo.

Novouspostavljena austrijska vlast je 1751. godine uvrstila Čentu u sastav banatske Zemaljske milicije. Tada se u Čenti naseljavaju prekalljeni graničari iz raznih vojačenih naselja Potiske i Pomoriške granice, a selo brojno i ekonomski jača. Naselje je 1772. godine, premeravanjem atara i deobom novih kućnih placeva, pomereno jedan kilometar sevenije.

Najstariji Čenćani, pod Turcima su živeli u skučenim izbama i zemunicama, u patrijarhalnim prilikama, ali su Australijanci uspeli da ih nateraju da se nasele u kuće sagrađene od nabijene zemlje, po švapski. Služeći kao graničari, Čenćani su odlazili na ratišta širom Evrope, od Italije do Pruske i Holandije. Tako su upoznali druge zemlje, narode i običaje.

Onda su čenćanski militarci naučili mnogo toga što nije trebalo. Stari moral je popustio. Tesni su im postajali rogljevi, sokaci i avlije. Tada su nastale dere u plotovima i tarabama. Niske su bile kapije, vrata, zabati i pendžeri. Podoficiri i neženjeni beležnici i činovnici u Granici nisu mnogo vodili računa o starom devojačkom moralu. Nisu mnogo za njima zaostajali ni čenćanski paori.

Kada je 1872. godine ukinuta Granica, Čenćani su prionuli na obradu zemlje. Pored postojećih površina obrađivali su i razorane ritove. Na ritskom zemljištu je najbolje rađao sirak. Svako selo ima svoj znak raspoznavanja. Geografija jugozapadnog Banata je jednostavna. Za žitelje Opova važi da su odlični baštovani. Zemlja plodonosna, pa ludaje narastu i do 50 kila. A prve čenćanske komšije – Baranđani su odlični ribari. Tamiš blizu sela a i baruština svuda okolo. Ko ne zna da lovi ribu ili ne ume da pliva, taj nije iz Barande.