10 zanimljivosti iz okoline Zrenjanina

1. Jedan od najvećih srpskih istoričara XX veka, akademik Čedomir Popov, rođen je 1936. godine u Melencima blizu Zrenjanina. Popov se najviše bavio istorijom Novog veka i u svojim radovima obradio period od druge polovine XVIII veka do kraja Drugog svetskog rata. Bio je dugogodišnji predavač na Katedri za istoriju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i predsednik Matice srpske od 2008. godine do svoje smrti 2012. godine. Najznačajniji radovi su mu: Građanska Evropa 1770-1914 I-III (1989-2010), Od Versaja do Danciga (1995), Politički frontovi Drugog svetskog rata (1995) i dr.

Naslovne strane knjige Čedomira Popova „Građanska Evropa” (Izvor: Kupindo)

2. U Elemiru nedaleko od Zrenjanina, juna 1897. godine grupa od nekoliko stotina seljaka i radnika nadničara koji su radili na vršenju žita za velikobečkerečkog trgovca Ignaca Levija sukobila se sa žandarmerijom i tom prilikom usmrtila dvojicu žandarma. Do sukoba je došlo usled nezadovoljstva seljaka i radnika zbog visine plate (nadnice). Ovaj događaj postao je poznat kao „Elemirska buna”, a štampa ga je krstila kao „Elemirsko krvoproliće”. Kasnije je istican kao jedan od prvih primera socijalističkog pokreta u Banatu. Osumnjičeni za ubistvo žandarma i „vođe” Elemirske bune (Rada Hornjak i Miladin Milošev) osuđeni su na miminalne zatvorske kazne.

3. Krajem XIX veka, u zamku u Ečki nadomak Velikog Bečkereka živeo je markiz Johan Palavičini, jedan od najuglednijih austrougarskih diplomata i ambasador Austrougarske u Rumuniji i Turskoj. Krajem Prvog svetskog rata, Palavičiniju je ponuđeno mesto ministra inostranih poslova Austrougarske, ali je on to odbio. Ovakva odluka pokazala se ispravnom, budući da se vrlo brzo Austrougarska našla na strani poraženih ratnih strana.

Markiz Johan Palavičini (Izvor: Vikipedija)

4. Kumane u blizini Zrenjanina bilo je jedno vreme poznato pod nazivom „Mala Moskva”, zato što je veliki broj njegovih žitelja simpatisao socijalistički pokret, a bilo je i onih koji su učestvovali u Oktobarskoj revoluciji u Rusiji 1917. godine.

5. Promenom po jednog slova u nazivu dva susedna sela u opštini Sečanj dobijaju se naziv jednog alkoholnog pića i naziv vrste ambalaže (Konak – Konjak, Boka – Boca).

6. Jedan od prvih pomena današnjeg Zrenjanina u vezi je sa selom Begej Sveti Đurađ (današnje Žitište), a potiče iz 1342. godine. Tada je seoski knez Bečkereka koji se zvao Dominik, sa svojim ljudima Begejom otplovio do Svetog Đurđa i opljačkao ga, vraćajući se kući sa velikim plenom i robovima.

7. Na jednoj od najranijih mapa Bečkereka s kraja XVII veka upisano je i ime obližnjeg sela Martinice – današnje Lukićevo.

8. Selo Perlez se sve do sredine XVIII veka nazivalo Siga i bilo je naseljeno pretežno srpskim stanovništvom. Tada je počela kolonizacija nemačkog življa, koju je sprovodio guverner Banata grof Francisko de Paula Ramon Vlilana-Perlas de Rialpo, a po kom je ovo naselje i ponelo ime.

9. Klek kod Zrenjanina poznat je pod nadimkom „Olimpijsko selo”, pošto iz njega potiču osvajači olimpijskih medalja odbojkaši Nikola i Vladimir Grbić, kao i košarkaš Dejan Bodiroga.

10. Porodica Vekecki, rodom iz sela Jarkovac, bila je jedan od najvećih velikobečkerečkih dobrotvora. Nju su činili veliki srpski rodoljub Jakov („deda-Jaša”) Vekecki i njegova kći Emilija (udata Munčić). Njihovom zaslugom počela je sa radom „Velikobečkerečka srpska čitaonica”.

Spomen-ploča u porti Uspenskog hrama u Zrenjaninu sa imenima dobrotvora velikobečkerečke Srpske čitaonice (Foto: P. Taboroši)