Zrenjaninsko Narodno pozorište „Toša Jovanović“ večeras, 15. oktobra obeležava svoj dan. Ove godine program proslave posvećen je značajnom jubileju – 175. godišnjici postojanja pozorišne sale i kontinuiranog pozorišnog života u Zrenjaninu.
Tim povodom, u 20 časova, počinje svečana akademija, koja će podsetiti na bogatu pozorišsnu tradiciju našeg grada, uz glumce, pevače, teatrologe i kritičare, operu, balet i dramski igrokaz. Biće dodeljeno već tradicionalno priznanje „Toša Jovanović“, velikom zrenjaninskom glumcu i dugogodišnjem upravniku pozorišta, Savi Damjanoviću.
Za nastanak zrenjaninskog pozorišta, odnosno najstarije pozorišne zgrade u Srbiji, vezane su dve legende. Po prvoj, u zidove pozorišta je ugrađeno kamenje srušene bečkerečke tvrđave. Požarevačkim mirom ta tvrđava je morala da bude srušena, pa je kamenje iskorišćeno za izgradnju žitnog magacina. Kada je grad poželeo pozorište, preuredio je taj žitni magacin, jedinu dvospratnu zgradu na trgu, u pozorište. Ali, postoji druga, mnogo lepša legenda, koja kaže da je pozorište nastalo iz ljubavi. Po njoj, bogati Bečkerečanin Ištvan Hertelendi se zaljubio u peštansku glumicu i odlučio da u svom gradu izgradi pozorište kako bi je sebi približio i fascinirao. Ovu legendu o ljubavi u pozorištu stalno ponavljaju i napominju da je ovaj prelepi teatar nastao iz ljubavi, ali i da je, zahvaljujući ljubavi, i opstao, ljubavi gledalaca i stvaralaca.
.jpg)
No, ono što je najinteresantnije jeste da taj preuređeni žitni magacin od dana kada je postao pozorište (oktobra 1839. godine), do danas, nije menjao svoju svrhu, uvek je služio samo pozorištu. Na tim daskama su igrane predstave najpre na nemačkom, pa na mađarskom, pa na srpskom jeziku, a često i na jidišu.
Svake godine održavane su jesenja i prolećna pozorišna sezona. Putujuće pozorišne trupe iz Nemačke, Austrije, Mađarske, Rumunije… slale su svoje prijave Pozorišnom odboru Torontalske županije koji je odlučivao o trupi koja će tokom te sezone zabavljati građane. Na osnovu toga koja je trupa igrala, odnosno na kom jeziku, mogao se pratiti i politički razvoj događaja u tadašnjoj carevini. Nemačke trupe su polako smenile 1848. mađarske, a sa nastankom Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, 1861. godine, konačno se igra i na srpskom.
Ali, pozorišna zgrada nije bila važna samo zbog teatra, ili buđenja i negovanja nacionalne svesti, ona je uvek bila centar kulturnog života. Zamislite banatski grad pre više od jednog veka, jedne maglovite novembarske večeri, sa slabim osvetljenjem, blatnjavim ulicama i pozorištem u centru grada. A u pozorištu predstava, grejanje, zlatni ornamenti, crveni pliš, gospoda u frakovima i dame u najboljim haljinama i osvetljenje, a posle predstave, postavlja se pod po sedištima u parteru, a orkestar izlazi na scenu i počinje – bal, sa sve šampanjcem.
Dodatak legendi: zašto je važno to kamenje u zidovima pozorišta? Zato što je, dok je bilo u zidovima tvrđave, čuvalo stanovništvo od napadača, a sada, kada je deo pozorišta, čuva gradsku kulturu. Grad Bečkerek je izgradnjom pozorišta dokazao i svoju ekonomsku snagu, ali i visok nivo svesti o neophodnosti postojanja pozorišta za razvoj grada i gradskog duha.
.gif)
.gif)
