Najava izložbe „Zmijanjski vez – svetsko nematerijalno nasleđe”

U Malom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin u sredu, 12. marta 2025. godine, sa početkom u 18 časova, svečano će biti otvorena izložba „Zmijanjski vez – svetsko nematerijalno nasleđe“ Muzeja Republike Srpske u Banja Luci. Autorka izložbe je Danijela Đukanović, muzejska savetnica etnološkinja, a radionice zmijanjskog veza biće upriličene nakon otvaranja izložbe, kao i narednog dana, u četvrtak (13. mart), u 10 časova.

Izložba sadrži originalne predmete sa zmijanjskim vezom izrađene krajem 19. i početkom 20. veka, ali i predmete njegove savremene primene kroz koje se nastavlјa tradicija ovog veza i održavanja veštine. Od 2014. godine zmijanjski vez je deo UNESKO-ve Reprezentativne liste nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva, čime je postao deo svetske kulturne baštine.

Zmijanje je oblast u Bosni i Hercegovini koja obuhvata delove opština Banja Luka i Ribnik, a kolekcija zmijanjskog veza predstavlјa deo zbirke tekstila Etnološkog odelјenja Muzeja Republike Srpske. Simbolika i značaj zmijanjskog veza prikazani su na rukavima, ošvama, odnosno nisprsnicama ženskih i muških košulјa sa Zmijanja, kao i na ženskom oglavlјu sa Zmijanja, odnosno boščama. Na izložbi će pored vezenih predmeta biti prikazano i više fotografija, kao i dokumentarni film o zmijanjskom vezu. Takođe, biće organizovane radionice veza koje će voditi Svjetlana Marković.

Specifičnost zmijanjskog veza manifestuje se u usklađenosti, harmoniji i stilskoj perfekciji geometrijskih ornamenata ukomponovanih sa tamnoplavim odnosno čivitli koloritom. Za razliku od drugih krajeva Bosne i Hercegovine gde je vez predstavlјen u četiri ili dve boje, na Zmijanju je prikazan u tamnoplavoj boji. Zmijanjskim vezom prikazana je umetnička kreativnost, unutrašnja simbolička kreativnost i osećajnost koju je vekovima posedovala krajiška žena u svome temperamentu i duhu. Ona je vezom izražavala svoje emocije, osećanja i unutrašnje stanje duha. Zmijanjski vez od sredine XIX veka pa do početka XX veka rađen je isklјučivo na lanenom i konoplјinom platnu, a najčešće je prikazan na narodnoj nošnji sa Zmijanja. Od polovine XX veka pa do početka XXI veka veze se i na pamučnom platnu.

Nadležna kustoskinja u Narodnom muzeju Zrenjanin je Branka Sikimić, viša kustoskinja-etnološkinja.