Knjiga „Кulturno pamćenje tršćanskih Srba“ autorke dr Mile Mihajlović

Knjiga „Кulturno pamćenje tršćanskih Srba“ autorke dr Mile Mihajlović je naučna studija koja kroz teorijski i empirijski pregled života i trajanja, integracije i asimilacije tršćanskih Srba definiše dva pojma: kulturno pamćenje i nacionalnu kulturu u dijaspori, pruža jasnu, opštu sliku o kulturološkim specifičnostima Srba u Trstu, te formira platformu za formulisanje preciznih misija, ciljeva i zadataka državnih organa i institucija u smislu očuvanja srpskog kulturnog nasleđa u inostranstvu. Krajnji društveni cilj knjige je da na osnovu rezultata analize trovekovne srpske tradicije tršćanskih Srba, ponudi predlog novog, jedinstvenog i sofisticiranog konceptualnog modela upravljanja ogromnim nacionalnim kulturnim nasleđem van granica Srbije.

Relevantbom arhivskom građom i najstrožim metodama naučnog istraživanja, ovo delo pomera granice srpskog kulturnog kruga više stotina kilometara na zapad, potvrđujući da je Trst najzapadnije srpsko kulturno središte, a ne manastiri Krka i Krupa.

Promocija knjige „Кulturno pamćenje tršćanskih Srba“ autorke dr Mile Mihajlović

Priča o tršćanskim Srbima počinje pre više od 300 godina. (Srbi počinju masovnije da se doseljavaju u Trst od prvih deceija 18. veka, tačnije od 1717. godine kada je austrijski car Karlo VI proglasio slobodu plovidbe po Jadranu, a dve godine kasnije proglasio Trst za slobodnu luku. Za zvaničan datum formiranja srpske zajednice u Trstu se, međutim, vezuje za Patent o toleranciji, kojim je carica Marija Terezija 20. februar 1751. proglasila pravo Srba da u Trstu osnuju svoju crkvu sa službom na vlastitom jeziku.) Tršćanski Srbi su bili ljudi pustolovne hrabrosti i izuzetnih sposobnosti. Svi visoki profesionalci, trgovci i moreplovci svetskog glasa. Njihove poslovne mreže rasprostirale su se širom Evrope, Azije, Afrike, Severne i Južne Amerike. Bili su vizionari modernog poslovanja i išli korak ispred svih ostalih.

Bili su veliki rodoljubi. Sebe su smatrali Srbima i ponosili su se svojim poreklom. Reka novca, oružja i boraca neprekidno je tekla u ustaničku Srbiju. U Karađorđu i ustanicima, tršćanski Srbi su videli konačnu realizaciju viševekovnog sna o slobodnoj Srbiji. Trst je bio jezgro srpskih rodoljubivih snaga izvan matice, stecištge i uporište srpske inteligencije. U njemu je Dositej spevao svoju najčuveniju i najlepšu pesmu „Vostani Serbije“, sintezu, onda i danas, stremljenja svesrpske borbe za slobodu.

Materijalna dobit bila je za tršćanske Srbe u tesnoj vezi sa zadovoljenjem duhovnih potreba, a centar svega bila je njihova crkva. Bogati, prosvećeni i samosvesni, tršćanski Srbi su bili poznati kao mecene umetnosti i Trst je bio centar srpskog prosvetiteljstva. Tršćanski Srbi su bili prvi i u nauci, ali i veliki političari i revolucionari. Srpska kultura je često bila ispred svog vremena i društva i tršćanski Srbi ne samo da su pomagali srpsku kulturu svuda po svetu, već su istovremeno davali podsticaj razvoju svetske kulture uopšte.

U svakom momentu tršćanski Srbi su jasno izražavali svoju punu građansku svest, osećajući se s pravom i ponosom kao deo celine naroda koji je do sredine 19. veka još uvek bio lišen svoje države i svoje stalne duhovne i političke prestonice. Pored Beča, Budima i Sremskih Karlovaca, tu ulogu su neko vreme preuzeli tršćanski Srbi, a u tome je, u stvari, i njihova najveća istorijska zasluga.

Bez obzira na sve to, u istorijskom momentu velikih potresa početkom 20. veka, razdvojena od matice i u okruženju većinskog naroda, malena srpska etnička grupa u Trstu se asimilovala i izgubila.

Predali su tršćanski Srbi istoriji svoje živo i dinamično kulturno pamćenje, opipljive tragove svoga postojanja i sveta čiji su bili kreativni tvorci, svedočanstva o svojoj sposobnosti i spremnosti za velike trgovačke i duhovne poduhvate, ali i za novi život, potpuno drugačiji od onog koji su ostavili u krajevima svoga porekla. Dimenzije i domašaji njihovog dopirnosa u stvaranju i razvoju srpske nacionalne svesti i kulture, baš kao i njihove uloge u kreiranju evropske i svetske kulture, verovatno nikada neće moći u potpunosti da se sagledaju, zato što ih je nemoguće precizno izmeriti.

Dr Mila (Radmila) Mihajlović, istoričar, komunikolog, umetnik, novinar, prevodilac – gimnaziju je završila u Zrenjaninu, a fakultet u Rimu, Konzervatorijum "Santa Ćećilija" – odsek solo pevanja. Magistrirala u Beogradu, Fakultet muzičkih umetnosti, mentor Zvonimir Krnetić. Doktorirala sa najvišom ocenom na temu „Kulturno pamćenje tršćanskih Srba“, Fakultet za kulturu i medije, Univerzitet „Džon Nezbit“, Beograd, mentor prof. dr Milivoje Pavlović.

Odlukom Matičnog odbora Ministarstva prosvete Republike Srbije, stekla je zvanje naučnog saradnika humanističkih nauka, naučna grana: istorija.

Član je UKS, UNS, Istorijske sekcije Srpskog lekarskog društva.

Autor je desetak naučnih knjiga od kojih su neke prevedene na strane jezike. Svečanim predstavljanjem njene knjige „Za srpsku vojsku – jedna zaboravljena priča“ u izdanju italijanskog Generalštaba oružanih snaga, država Italija je zvanično otvorila obeležavanje 100 – godišnjice od početka Prvog svetskog rata.

Dobitnik je Nagrade Grada Zrenjanina za 2012, Specijalne nagrade žirija italijanske književne nagrade „Čeruljo“ za 2014, priznanja UKS „Blagodarje“ za 2014, Zlatne značke Kulturno-prosvetne zajednice Srbije za 2017. Za knjigu „Kulturno pamćenje tršćanskih Srba“ dobitnik je povelje „Rastko Petrović“ 2017. za najbolje prozno delo godine.

Pošta Srbije je 21. januara 2020. godine objavila specijalnu seriju poštanskih maraka i vrednosnica „Italijanski mornari za srpsku vojsku u Velikom ratu“ sa fotografijama preuzetim iz njene istoimene knjige.